Eindelijk een nieuwe generatie videokaarten van Nvidia: RTX 50-serie

Het is alweer meer dan twee jaar geleden dat Nvidia de RTX 40-serie videokaarten introduceerde. Behoudens een kleine refresh een jaar geleden in de vorm van de Super-versies bleef het verder stil. Niet zo gek, Nvidia had juist de afgelopen jaren meer dan genoeg werk aan de booming AI-markt. Aangezien de peperdure AI-versnellers niet aan te slepen waren - en zijn - is het niet zo gek dat de gamende gemeenschap even geduld moest hebben. Dat wachten is nu bijna voorbij, want eind deze maand komt de GeForce RTX 5090 op de markt, samen met de RTX 5080. Later dit jaar volgen dan nog twee modellen in de Nvidia GeForce RTX 50-serie.

Nvidia GeForce RTX 50-serie: nog sneller, nog duurder topmodel

De GeForce RTX 4090 was al een extreem prijzige videokaart, maar de op CES 2025 aangekondigde RTX 5090 wordt nog een stuk duurder. Wie hem kan betalen, krijgt wel een fikse snelheidsverbetering in vergelijking met de RTX 4090. Nvidia rept van een verdubbeling in snelheid. Ook komt de kaart met 32 gigabyte geheugen (versus 24 bij de 4090) en een 512-bits geheugenbus. De geheugenbandbreedte bedraagt daardoor een astronomische 1,8 TB/s, pakweg 80% meer dan bij het vorige topmodel. Astronomisch is ook het geprojecteerde verbruik: met 575 watt benadert de RTX 5090 de limiet van de bij de RTX 40-serie speciaal geïntroduceerde 12Vhpwr-aansluiting. 

De RTX 5080 is in verhouding een stuk minder complex, met een half zo grote gpu met exact de helft van het aantal shader cores, de rekeneenheden van de videokaart. Ook het geheugen is half zo groot met 16 gigabyte, en voor de geheugenbus gaat die halvering ook op. Het verbruik moet 360 watt bedragen, iets meer dan dat van de RTX 4080. Vergeleken met dat model wordt de RTX 5080 wel iets minder duur, terwijl puur naar de specificaties kijkend de prestaties wel hoger zullen liggen.

Later dit jaar moeten de RTX 5070 Ti en RTX 5070 volgen. De eerste heeft dezelfde gpu als de RTX 5080 en ook dezelfde geheugenbus en -omvang. Alleen het aantal ingeschakelde shader cores ligt lager, evenals de snelheid van de shaders en het geheugen. Toch lijkt deze kaart vooralsnog sneller te worden dan de RTX 4080, voor een fors lager bedrag. De RTX 5070 heeft wel een andere gpu, met weer beduidend minder cores (zij het wel op iets hogere snelheid) en slechts 12 GB geheugen - zij het wel met dezelfde bandbreedte als de RTX 5070 Ti, dus het zal hoger geklokt zijn.

Alle nieuwe RTX 50-serie kaarten gebruiken de PCI-Express 5.0 interface, met dubbel zoveel bandbreedte als de PCIe 4.0 van de vorige generatie. Een belangrijkere verbetering is dat de kaarten naar verluidt DispayPort 2.1b zullen ondersteunen. Die aansluiting is veel sneller dan DisplayPort 1.4, dat bij introductie van de RTX 40-serie al niet meer de jongste was. Hiermee wordt het aansturen van 4K-monitoren op hoge snelheden zonder compressie mogelijk, en ook hogere resoluties en beeldsnelheden worden bereikbaar. Gazien de opmars van 500Hz qhd-monitoren is dat bijzonder welkom.

DLSS 4.0 en neural rendering: nog meer leunen op propriëtaire technieken

Een nieuwe GeForce reeks is tegenwoordig ondenkbaar zonder een nieuwe versie van dlss, oftewel deep learning super sampling. Dlss begon als een manier om op basis van AI pixels in indviduele frames erbij te rekenen . Zo kon een videokaart scènes in lagere resoluties berekenen, en in hogere resoluties tonen - met amper kwaliteitsverschil met aanzienlijk rekenintensiever native rendering. Inmiddels kan dlss complete frames berekenen en invoegen - met dlss 4.0 zelfs tot drie per 'echt' gerenderd frame. In dlss 3.0 was dat er nog maximaal eentje.

Uiteraard werkt dlss 4.0 alleen op GeForce RTX 50-serie kaarten en vereist het ondersteuning door de game-ontwikkelaar. Het gebruikt vijfde generatie tensorcores, het speciale type AI-rekenkern dat Nvidia bij de eerste RTX-generatie introduceerde. De nieuwe moeten 2,5 keer zo snel zijn. Een vereiste dlss is dat een deep learning model eerst moet trainen in een datacenter van Nvidia. Nauwe samenwerking met de game-ontwikkelaar is dan ook essentieel. Bij introductie van de RTX 50-serie moeten er 75 games zijn met dlss 4.0-ondersteuning. Daarnaast gaat Nvidia het eenvoudiger maken om voor oudere games de nieuwste dlss-versie te gebruiken, met behulp van de recent vernieuwde Nvidia-app.

De tweede belangrijke innovatie van de RTX 50-serie is neuralrendering. Hierbij wordt AI toegepast om het klassieke renderen van 3D-beelden te versnellen. Met behulp van AI-algoritmes moeten zo texturen gecomprimeerd kunnen worden om zo videogeheugen vrij te maken, complexe shadercode te comprimeren waardoor ingewikkelde materialen realistischer getoond kunnen worden en belichting met pathtracing beter en sneller uit te kunnen voeren. Voor neuralrendering komt Nvidia met een nieuwe RTX Kit, waar game-ontwerpers gebruik van moeten maken om deze voordelen te benutten. 

Het is afwachten in welke mate dat zal gebeuren en zal veel afhangen van hoe 'modulair' deze technieken te implementeren zijn. Steeds meer games worden gemaakt voor cross-platform publicatie: zowel voor consoles als de pc. Aangezien consoles exclusief gebruikmaken van AMD videokaarten, is extra werk om pc-edities te verfraaien een kostenpost die verdedigbaar moet zijn. Zo heeft Nvidia in de loop der jaren al vele interessante technieken geïntroduceerd, die uiteindelijk slechts mondjesmaat werden geïmplenteerd. Het is te hopen dat in elk geval een deel van de grafische pracht op termijn ook via universeel te gebruiken api's te benutten is.

Nvidia GeForce RTX 50-serie voor laptops: sneller en zuiniger

In maart volgt overigens de GeForce RTX 50-serie voor laptops met RTX 5090, 5080 en 5070 Ti. Er zijn inmiddels al vele modellen aangekondigd, maar het zal dus in elk geval nog een paar maanden duren eer die te koop zijn. Laptops met RTX 5070 komen pas in april.

Hoewel ze de naam delen met de desktoptegenhangers, zijn de laptopversies uiteraard bescheidener bemeten: 575 watt verbruik is ondenkbaar in een mobiel apparaat. De GeForce RTX 5090 Laptop GPU, zoals hij officieel heet, heeft 10.496 CUDA Cores, minder dan de helft van de desktop RTX 5090. Ook de laptopuitvoeringen van de RTX 5080, 5070 Ti en 5070 zijn wat minder ruim bemeten - maar ze moeten wel fors hogere prestaties bieden dan de vorige generatie. Zo is de RTX 5080 Laptop GPU volgens Nvidia twee keer zo snel als de RTX 4080 Laptop GPU. 

Voor de laptop gpu's hebben de Blackwell chips een nieuwe implementatie van Max-Q gekregen. Een paar generaties geleden voerde Nvidia twee versies per gpu, een met en een zonder Max-Q, nu lijkt het een standaardfunctie te zijn. Max-Q zorgt voor een lager stroomverbruik, uiteraard niet onbelangrijk in laptops. Het werkt door niet gebruikte delen van de chip uit te schakelen wanneer die niet nodig zijn. Daarnaast kan de hele gpu vaker naar slaapstand schakelen. Tegelijkertijd kunnen de chips sneller van klokfrequentie wisselen om zich zo sneller aan te passen aan de uit te voeren taak. Ook het GDDR7 geheugen moet efficiënter zijn, doordat het bij een lager voltage kan werken. Onder de streep moeten de RTX 50-serie laptop gpu's 40% meer accuduur mogelijk maken in vergelijking met de vorige generatie.

Prijzen en beschikbaarheid

De GeForce RTX 50-serie kaarten voor desktop pc's komen in etappes op de markt. Eind januari 2025 moeten de RTX 5090 en RTX 5080 verschijnen, voor respectievelijk 2369 en 1190 euro. In de loop van februari volgen de RTX 5070 en RTX 5070 Ti, die respectievelijk 654 en 889 euro moeten gaan kosten. Deze prijzen gelden voor de Nvidia Founder's Editions, respectievelijk de instapmodellen die de partners van Nvidia verplicht moeten leveren. Luxere uitvoeringen van fabrikanten als Asus en MSI zullen ongetwijfeld meer kosten, maar ook geavanceerdere koeling hebben.

Ongetwijfeld zal later dit jaar nog wel een RTX 5060 volgen, en gezien het enorme gat tussen de RTX 5090 en RTX 5080 lijkt ook een RTX 5080 Ti op termijn niet ontwaarschijnlijk. Vermoedelijk houdt Nvidia die even in reserve totdat duidelijk is wat concurrent AMD gaat doen.