Google maakt AI-modus in Nederland beschikbaar. Yay?

Google heeft zijn wortels in het zoeken, maar zet sinds de nodige jaren in op kunstmatige intelligentie om het inmiddels grote scala aan diensten te verrijken. Na Workplace (waarvan Gmail de bekendste dienst is), Google Home en uiteraard de Pixel smartphones komt AI nu ook op volle sterkte naar de Nederlandse versie van Google Search. Hiermee moet je complexere vragen kunnen stellen, die beantwoord worden op basis van de knowledge graph, zoals Google zijn database met feitelijke informatie noemt, en met behulp van de klassieke zoekresultaten. 

Google AI-modus: zoeken in natuurlijke taal

Ooit was zoeken een kwestie van trefwoorden (pasta bolognese recept), maar veel gebruikers stellen hun vragen al in een meer natuurlijke taal (wat is het beste pasta bolognese recept?). Google kon daar al de trefwoorden uit pikken om de zoekopdracht te verwerken, maar de toevoeging van Gemini maakt meer mogelijk. Dit grote taalmodel "begrijpt" de vraag: de onderlinge samenhang van de woorden, en de intentie van de vraagsteller. Dat begrijpt staat niet zonder reden tussen aanhalingsteken. Taalmodellen zijn niets meer of minder dan geavanceerde patroonherkenners. Google meent dat Gemini inmiddels voldoende ontwikkeld is om die patronen goed genoeg te herkennen, om deze als zoekopdrachten te verwerken en met zinnige resultaten te komen.

Een bijkomend voordeel hiervan is, dat vragen complexer kunnen zijn: 'laat me het beste pasta bolognese recept zien in eenvoudige stappen, omschreven voor een beginnende kok, met een alternatief voor selderij'. Ofzo. Desgewenst kan je opdracht geven om antwoorden gestructureerd - als tabel, als lijstje, etc. - weer te geven. Feitelijk wat nu al kan met Gemini, maar dan rechtstreeks in de zoekmachine.

Google benadrukt dat AI-modus met name geschikt is voor 'verkennende vragen' en voor 'meer gecompliceerde taken'. Daarbij noemt het als voorbeeld het plannen van een reis (een ook frequent terugkerend voorbeeld in de Gemini app voor de Pixels en andere smartphones) of het begrijpen van hoe je iets moet doen - een stappenplan. Het eerste vergt vaak meerdere reguliere zoekopdrachten (denk aan zaken als streek, vervoer, onderkomen, activiteiten, etc.). Het tweede levert met een gewone zoekopdracht vaak ofwel weinig op, ofwel een overdaad aan sites met vergelijkbare informatie, waaruit het lastig selecteren is.

Google AI-modus kan een complexe vraag opslitsen in deelvragen, die afzonderlijk van elkaar beantwoorden en het eindresultaat in een overzicht presenteren. Daarbij kan je meer invoermethoden gebruiken dan alleen tekst. Je kan Google AI-modus ook vragen om een tekst te analyseren, een gesproken opdracht geven of een camerabeeld voorschotelen. Het bedrijf bendrukt dat de basis van Google AI-modus nog altijd de eigen zoekindex is, voorzien van kwaliteitsindicatoren en waardeoordelen (de befaamde page rank, die ooit de grondslag voor het succes was).

Tegelijkertijd stelt het dat AI-modus 'in een vroeg stadium' verkeert en 'niet alles goed zal doen'. Gezien de ervaringen met AI-samenvattingen in Google search tot dusver is dat geen overbodige disclaimer.

De keerzijde...

Google benadrukt dat AI-modus de eigen 'knowledge graph' gebruikt, de genoemde database met feitelijke informatie. Tegelijkertijd is de kracht van Gemini uiteraard dat het de inhoud van talloze websites heeft opgezogen en geanalyseerd om die onderdeel te laten maken van een vergelijkbare database met informatie. Daardoor kan Google het antwoord op de vraag tonen, in plaats van alleen een link naar de bron. De kracht van zo'n samenvatting is dat deze bovendien gebruik kan maken van meerdere bronnen, overzichtelijk is en vaak in een oogopslag het gewenste antwoord biedt.

De keerzijde is dat - hoezeer Google en andere AI techbedrijven ook anders beweren - kunstmatige intelligentie niet intelligent is, en niet 'weet' of iets feitelijk correct is. Sterker, ook bij het formuleren van een antwoord 'weet' een taalmodel niet wat het zegt, het plaatst simpelweg de meest waarschijnlijke woorden in de meest waarschijnlijke volgorde die aansluit op de geleverde invoer. Dat gaat vaak goed, zeker bij breed beschikbare, correcte informatie, maar het gaat ook vaak fout. Bijvoorbeeld als er tegenstrijdige bronnen zijn, of gewoon niet genoeg informatie. In dat laatste geval kan een taalmodel gaan hallucineren: gewoon maar wat roepen, zonder enige basis.

Zo meldde een AI-overzicht niet lang geleden dat de laatste GeForce Game Ready driver versie 577 was, terwijl versie 581 toen al lang beschikbaar was. Inmiddels is die fout gecorrigeerd, maar je hoeft niet lang te zoeken om voorbeelden te vinden waarin het taalmodel de mist in gaat. Gevraagd naar wat de beste fietsroute van Den Haag naar Haarlem is, de A4 of de A44, raadt Gemini zonder aarzelen de A44 aan, want dat is de 'scenic route'. 

Tegelijkertijd positioneert Google de zoekresultaten van AI zo prominent (en met zo'n kleine disclaimer helemaal onderaan) dat de meeste gebruikers er niet bij stilstaan dat deze informatie fouten kan bevatten. 

...en de grote vraag 

Daar komt bij, dat die gebruikers veelal niet verder klikken. Er staan kleine linksymbooltjes bij de samenvattingen, maar die nodigen duidelijk niet uit tot klikken. Waarom zou je ook, je hebt het antwoord toch al? Het zorgt voor twee zaken. In de eerste plaats doen gebruikers geen 'eigen onderzoek' meer. Daarnaast levert het geen verkeer op naar de site van de bron - die vaker wel dan niet van dat verkeer afhankelijk is voor inkomsten.

Google houdt bij hoog en laag vol dat AI-antwoorden niet zorgen voor minder verkeer naar websites die de basis vormen voor die antwoorden. Tegelijkertijd geven uitgevers wereldwijd aan dat ze een forse afname hebben gezien in het verkeer sinds Google begon met deze vorm van dienstverlening. Het zijn twee realiteiten die niet met elkaar te verenigen zijn, maar Google heeft vooralsnog geen onderbouwing gedeeld voor zijn stelling. Mogelijk is het totale verkeer vanaf de zoekgigant gelijk gebleven, maar brengt AI mensen naar andere sites dan tot dusver. Het zal niemand ontgaan zijn dat Reddit-discussie tegenwoordig zeer prominent in de zoekresultaten te zien zijn, een gevolg van een andere aanpassing aan het zoekalgoritme.

Voor uitgevers van websites - die toch al gewend zijn een speelbal te zijn van Google's algoritme - vormen AI-samenvattingen en de AI-modus een grote uitdaging. Zonder bezoekers geen (advertentie- of affiliate-)inkomsten. Tegelijkertijd is dit ook voor Google een uitdaging, want zonder websites kunnen de eigen knowledgebase én Gemini niet gevoed worden met de informatie om die mooie antwoorden te leveren. Ergens zal een nieuwe balans gevonden moeten worden, maar dat is helaas geen gelijkwaardige discussie tussen de betrokken partijen. Google bepaalt, en de site... baalt? 

Beschikbaarheid Google AI-modus

Google AI-modus in het Nederlands wordt vanaf vandaag uitgerold en wordt getoond als een tabblad met zoekresultaten op de Google zoekpagina, en in de Google-app voor Android en iOS. Op moment van schrijven gaf de door Google geleverde link om het uit te proberen nog een foutmelding.