Zo bouw je zelf een snelle en betaalbare game PC in tijden van chiptekorten
De nieuwe Xbox en Playstation zijn, maanden na introductie, nog altijd amper te krijgen. De kleine hoeveelheden die winkels binnenkrijgen, zijn binnen een vloek en een zucht verkocht – en belanden niet zelden met een fikse meerprijs direct op Marktplaats. Wat te doen als gameliefhebber op zoek naar flitsende 4K-beelden? Eén optie is om de wereld van pc-gaming te betreden.
Spelen op een ‘echte’, all-round computer heeft voor- en nadelen, maar je hoeft er in elk geval niet voor op een wachtlijst. Er zijn immers tal van aanbieders, van de grote ‘bekend van kantoor’ merken als Dell, HP en Lenovo tot een keur aan grotere en kleinere, specialistischer leveranciers als Acer, Asus, Gigabyte, Medion en MSI. Helaas kampen al die merken met dezelfde chiptekorten, die ervoor zorgen dat Microsoft en Sony hun nieuwste Xbox en Playstation niet in grote hoeveelheden op de schappen kunnen krijgen. De computers die zij wél kunnen leveren, zijn relatief duur. Voor 1500 euro heb je een aardige game-PC, maar dat is in vergelijking met een console wel erg gortig.
In de pc-gaming wereld is er nog een optie: zelf een systeem in elkaar zetten. Ook dan loop je tegen de uitdaging aan dat chips – zoals benodigd voor de nieuwste processors en videokaarten – beperkt verkrijgbaar en dus duur zijn. Toch is het voor de doorzetter mogelijk om voor nog geen 650 euro een computer te bouwen, die zich kan meten met een die is uitgerust met een populaire, krachtige processor als de AMD Ryzen 3600X.
Voor zo'n goedkope game pc moet je wel een beetje 'out of the box' denken. In dit artikel beschrijf ik hoe ik daarvoor te werk ben gegaan.
Welke onderdelen heb je nodig?
Het zelf bouwen van een computer is niet heel ingewikkeld. Er zijn allerlei handleidingen voor te vinden op diverse websites en YouTube video’s. Voor je begint is het wel handig om op een rijtje te hebben wat er nodig is voor een ‘build’ oftewel zelf samengesteld systeem. Voor een goede game-ervaring zijn dat in de eerste plaats een voldoende snelle processor, ook wel cpu, en een videokaart, ook wel gpu of grafische chip genoemd. Samen zorgen die twee voor het uitvoeren van de berekeningen, die resulteren in mooie gamebeelden.
Natuurlijk kunnen die twee onderdelen niet los van elkaar werken. Ze zijn met elkaar verbonden via een moederbord, een printplaat waarop alle onderdelen in een computer worden aangesloten. De processor gaat in het daarvoor bestemde ‘socket’ (processorvoet), de videokaart in een sleuf – een pci-express slot, in jargon. Een aparte chip zorgt voor de onderlinge communicatie tussen de diverse onderdelen. Deze wordt nog altijd chipset genoemd, al is het tegenwoordig een enkele chip. Om de processor niet te heet te laten worden, is een opbouwkoeler essentieel.
Verder is er geheugen nodig, in twee smaken. Werkgeheugen voor het tijdelijk opslaan van informatie, in de vorm van kleine printplaatjes. Deze geheugenmodules steek je nabij de processor op het moederbord, in daarvoor bestemde sleuven.
Het andere benodigde geheugen is voor opslag. In een moderne computer is dat een ssd (solid state drive), bestaande uit chips op een printplaat. Dat kan twee vormen hebben – een klein, langwerpig ‘kaal’ printplaatje dat rechtstreeks op het moederbord wordt gestoken, of een compact doosje dat je met een kabel aansluit.
Deze onderdelen moeten van stroom worden voorzien, en beschermd tegen stof en vocht. Het eerste doet de voeding, een kastje dat de 230V uit de muur omzet naar de spanning die de computeronderdelen nodig hebben, doorgaans 12 volt. Voor het tweede zorgt de behuizing, een metalen kast waarin alle onderdelen worden vastgeschroefd. Een extreem voorbeeld is de Corsair 7000D die we enige tijd terug reviewden, maar het kan ook een stuk eenvoudiger (en goedkoper).
Natuurlijk heb je hiermee nog geen complete PC: daarvoor zijn nog een beeldscherm, toetsenbord en muis vereist, om het over een game controller en headset nog maar niet te hebben. Die zijn alle in vele soorten, maten en prijzen goed verkrijgbaar, dus laten we hier buiten beschouwing.
We richten ons hier op de onderdelen die momenteel zo uitdagend zijn: de cpu (processor) en gpu (videokaart), en de onderdelen die deze twee chips nodig hebben om goed te kunnen werken.
Kenmerken van een goede processor: voldoende cores
Iedereen die wel eens een computer heeft samengesteld weet dat een goede processor belangrijk is. Het laatste wat je wil is dat je videokaart moet wachten op data die door de processor moet worden aangeleverd – in jargon: bottlenecking. Een goede processor betekent tegenwoordig niet alleen een hoge (klok)snelheid, maar ook veel cores oftewel rekenkernen, om tegelijk aan meerdere instructies te werken. Ook moderne games daar steeds vaker profijt van. Waar je een paar jaar geleden prima uit de voeten kon met 4 cores, verschuift dit nu richting de 6 tot 8. Dat is in het voetspoor van de game consoles: de PS5 en Xbox Series X hebben ook processoren met veel rekenkernen.
Een populaire processor voor pc’s is om die reden de AMD Ryzen 5 3600X. Deze heeft 6 fysieke cores, maar kan zich voordoen als 12-core processor. Deze is inmiddels opgevolgd door de Radeon 5600X, maar die is zoals veel moderne CPU’s matig verkrijgbaar en daardoor duur: minimaal 275 euro. De 3600X moet ook nog altijd pakweg 250 euro opbrengen.
Doe eens gek en neem een Xeon
Met die gedachte in het achterhoofd koos ik voor mijn build voor een Intel Xeon E5 2678v3. Dat is geen voor de hand liggende keuze: deze zeer krachtige processors zijn ontworpen voor gebruik in professionele werkstations en servers. Niet logisch om deze in een gaming pc te plaatsen, toch? Dat zou je denken!
Het geheim zit ‘m in de levensduur van IT-materiaal in het bedrijfsleven, in de regel vastgesteld op 5 jaar. Laat nu net de productie van deze Xeon-processoren een goeie 5 jaar geleden gestart zijn. Dat betekent dat veel bedrijven op dit moment afscheid nemen van werkstations en servers die voorzien zijn van deze chips. De markt wordt er praktisch mee overspoeld.
12 cores en 3,3 GHz Turbo
Hoewel deze cpu's niet meer nieuw zijn, zijn ze wel aantrekkelijk. Om te beginnen leveren de vendoren 2 jaar garantie op de aankoop. De ervaring is dat processors, mits goed behandeld (en dat zijn modellen als deze zonder uitzondering), eigenlijk niet kapot gaan. Bovendien, en het belangrijkst voor ons verhaal: al is de Xeon E5 2678v3 inmiddels 5 jaar oud, destijds was het wel een absolute krachtpatser. Daardoor kan hij ook nu nog prima meekomen. Zo is hij voorzien van 12 fysieke cores (en 24 virtuele, dankzij hyperthreading). Hij heeft een basis kloksnelheid van 2,5 GHz en een Turbo tot 3,3 GHz. Bovendien kan je deze chips softwarematig aanpassen oftewel overklokken. Daardoor is het mogelijk de Turbo te laten werken op alle rekenkernen. En dan hoeft deze 2678v3 niet onder te doen voor de Ryzen 5 3600X.
Wat moet zoiets nu kosten? Goeie vraag! Zoals geschreven kost een 3600X nog steeds rond de 250 euro. De 2678v3 heeft mij uiteindelijk 98 euro kost. Dat is inclusief belasting en verzending naar Nederland. Een fors verschil met de prijs van de 3600X!
Moederbord: iets bijzonders moet je van ver halen
De gekozen processor levert een uitdaging op: professionele cpu’s hebben eigen, professionele moederborden nodig. Die zijn niet goedkoop en passen bovendien vaak niet in een standaard computerbehuizing. Ik moest dus op zoek naar een geschikt moederbord voor mijn goedkope game PC. Dat wil zeggen: met de juiste processorvoet, de juiste eigenschappen en het juiste formaat.
De Xeon 2678 v3 maakt gebruik van een "2011-v3 socket", ook wel LGA 2011 genoemd. Op een paar uitzonderingen na zijn vrijwel alle moederborden met deze processorvoet ontworpen om in een serverbehuizing te monteren. Daardoor hebben ze niet alleen de verkeerde vorm, maar ook niet de chipset met de eigenschappen waar ik naar op zoek was. De chipset die ik zocht, was de X99 chipset. De oudere X79 chipset kan alleen overweg met verouderd ddr3 werkgeheugen, terwijl de X99 ook met het nog gangbare en goed verkrijgbare ddr4 werkt.
Toen ik buiten mijn reguliere kanalen ging zoeken, kwam ik er al snel achter dat er een grote markt is voor het type moederborden dat ik zocht. Het enige nadeel: die markt bevindt zich in China. Ook daar heeft men gezien dat Xeon E5 v3 processors nog uitstekend bruikbaar zijn. Er is daar een ware wedloop gestart in de productie van moederborden. Daardoor is er een heel scala beschikbaar aan zogenaamde Socket 2011-v3 X99 moederborden, in allerlei verschillende formaten.
Gewoon, een Huananzhi X99 F8
Uiteindelijk viel mijn keuze op de Huananzhi X99 F8. Dit moederbord sloot het best aan bij mijn beoogde gebruiksdoelen. Daarbij hielp het, dat dit één van de bestverkopende moederborden in zijn soort was.
Wat biedt zo'n, voor Westerse begrippen, obscuur moederbord nu precies? Vergeleken met andere, hier te lande meer gangbare modellen, merk je dat alles wat je echt nodig hebt erop zit, maar dat moderne zaken ontbreken. Zo zitten er wel vier 5 gigabit usb-poorten op en nog eens vier usb 2.0-aansluitingen, maar 10 gigabit usb of usb type-c schitteren door afwezigheid. Wel heeft het nog twee ps2-poorten voor muis en toetsenbord. Die zie je hier zelden meer op moderne moederborden. Een geluidskaart is gelukkig ook aanwezig, een redelijk fatsoenlijke zelfs (voor de kenners: Realtek ALC892) met vijf analoge 3,5 mm aansluitingen. Ook gigabit ethernet voor een vaste netwerkaansluiting zit erop.
Een leuk extraatje is de aanwezigheid van een m.2 nvme slot voor een snelle ssd. Die zijn uitzonderlijk op X99-moederborden van de gevestigde, hier goed verkrijgbare merken. Naast de afwezigheid van modernere standaarden als usb 3.2 gen.2 of 10 gigabit ethernet, heeft het moederbord ook geen rgb headers voor het aansluiten van kleurrijke led-verlichting. Ook op het bord zelf is geen verlichting aanwezig. Dat zal niet voor iedereen een nadeel zijn, maar is natuurlijk wel saai vergeleken met de borden met regenboogverlichting die je hier in het schap aantreft.
De Huananzhi X99 F8 heeft me uiteindelijk, inclusief verzendkosten naar Nederland, 94 euro gekost. Een X99 bord met gelijkaardige specificaties van een ander merk had al snel rond de 200 euro gekost. Wederom een fikse besparing!
Maar, niet alleen processor en moederbord heb ik flink voordeliger ingekocht dan bij een 'standaard' build het geval was geweest. Ook op andere onderdelen kon ik nog aardig beknibbelen. Lees verder om te zien waar er nog meer te besparen viel!