Microsoft Surface Pro X (SQ2) review: topmodel Surface convertible met ARM processor onder de loep

Je kunt er over discussiëren, maar wat ons betreft is Microsoft met de Surface-lijn in staat om op vlak van bouwkwaliteit en afwerking Apple te beconcurreren. Maar hoe zit het met de Surface Pro X, de eerste Microsoft laptop op basis van de ARM-chips? Die vind je meestal in smartphones terug, maar ook de Apple M1 maakt gebruik van ARM-techniek natuurlijk. Wij testten de Microsoft Surface Pro X (SQ2) en vroegen ons af: is dit zoveel beter dan een Windows-machine met een x86-chip?

De Surface Pro X is een nieuwere uitbreiding van het al heel ruime Surface-aanbod van Microsoft. Daarbinnen zitten al langer meer dan alleen modellen met de kenmerkende 2-in-1-form factor met keyboard dat je kunt vastklikken. De Pro X is daar echter wel een van. Je koopt het als tablet, met een optioneel toetsenbord transformeert het in een laptop. Prijstechnisch komt het ergens tussen de Surface Pro 7+ en de Pro 8 te staan. Het prijsverschil tussen die drie types is niet heel groot en hangt veel af van de gekozen configuratie. Het model dat wij ontvingen had alle toeters en bellen aan boord: de snellere SQ2-processor, meer werkgeheugen én ruimere opslag (16 GB / 512 GB). Doe daar nog het Surface Pro-keyboard met Slim Pen 2 bij, en je mag 1830 euro betalen om deze versie van de Pro in handen te krijgen.

Die prijsstelling is merkwaardig, omdat je voor die prijs ook een goed uitgeruste Surface 8 kunt aanschaffen. Dat komt omdat de Surface Pro X niet zozeer een middelste model is in een goed-beter-best-triumviraat. Het heeft eigen troeven, met een uitgebreide autonomie als voornaamste pluspunt. De Surface Pro X lijkt bij uitstek bedoeld voor mensen die op veel plaatsen werken. Overal behalve op kantoor, zo luidt het.

Microsoft Surface Pro X (SQ2): tablet of laptop?

Wat is een Surface Pro X nu juist? Wellicht de beste beschrijving is: een tablet die je kunt omvormen tot laptop. Dat lijkt op papier heel gelijkaardig aan wat je kunt doen met high-end toestellen als de iPad Pro of de recente Samsung Galaxy Tab S8 Ultra. Maar, er is een belangrijk verschil: die apparaten draaien een OS dat in de basis ontworpen werd voor mobiel gebruik. De Surface Pro X komt met Windows 11, software die weliswaar verrijkt is met mobielvriendelijke features, maar van origine echt bedoeld was voor computers.

Maakt dat dit Microsoft-toestel dan beter geschikt voor Het Echte Werken dan die iOS- of Android-tablets? Vroeger zou het antwoord zonder aarzeling “ja” zijn. Nu moeten we toch voor een genuanceerder “soms” gaan. Dat komt omdat iOS en Android geschikter zijn gemaakt voor professionele toepassingen, terwijl Windows nog altijd vertrekt van een heel pc-centrische kijk op de zaken.

Bovendien is de Surface Pro X op hardwarevlak anders dan andere Surface-machines. Omdat het een ARM-chip bevat en niet de x86-processors van Intel of AMD die het merendeel van Windows-laptops aandrijft, gelden hier toch wat andere regels. Aan het uiterlijk van Windows zal je het niet merken. Windows 11 op de Surface Pro X ziet er identiek uit als op onze oudere Surface Pro 5.

Waarom de ARM-chip in de Surface Pro X SQ2?

De Surface Pro X wijkt dus van andere Surface-machines af door de hardware onder de motorkap. Waar de meeste laptops een x86-processor van Intel of AMD bevatten, zit in dit toestel een ARM-chip. Meer bepaald een chip die voor Microsoft werd ontworpen, de SQ1 of SQ2. De Windows-maker volgt daarmee het voorbeeld van Apple, die ook de voorkeur geeft aan ARM-chips die het zelf heeft ontworpen, in plaats van iets generiek van Qualcomm of MediaTek te nemen.

De vraag is vooral: waarom doet MS dit? Het antwoord op die eerste vraag kun je heel uitgebreid maken, maar het komt erop neer dat ARM-chips zuiniger zijn dan de Intel-processors. En dat zonder op prestatievlak echt achter te blijven. Maar wat blijkt? In het geval van de Surface Pro X SQ2 vertaalt dat zich niet naar een veel betere accuduur dan de Pro 8. Volgens de specificaties zou de Surface Pro met Intel-chip tot 16 uur meegaan, de Pro X tot 15 uur. Daar kijken we wel even van op, want een langere accuduur leek het argument bij uitstek om voor de Pro X te gaan. Niet dus.

De Surface Pro X is wel een beetje lichter (120 gram) dan de Surface Pro 8. Hét unieke aan de Pro X is dat je hem kunt krijgen met een 4G LTE-module ingebouwd. Die optie kost je normaliter 150 euro meer, maar als we dit schrijven zijn de 4G-modellen in de webshop van Microsoft 150 euro goedkoper. Dat terzijde, als je een laptop zoekt die je echt overal kunt gebruiken, dan is dit de Surface die je moet hebben. Geen wifi nodig. De versie die wij voor deze review ontvingen is echter het 'wifi only' model.

Op topniveau ‘bevestig’ klikken

Telkens als ik een Surface-product vastneem, ben ik verbaasd dat dit strak vormgegeven toestel afkomstig is van dezelfde maker die er maar niet in slaagt diezelfde eenvoud naar een besturingssysteem te brengen. Windows voelt voor mij altijd nodeloos ingewikkeld aan. Te kort door de bocht? Misschien, want Windows 10 en nu 11 zijn gebruiksvriendelijker dan vorige Windows-edities.

Niettemin, vanaf het moment dat je de Surface Pro X voor het eerst aanzet, word je geconfronteerd met de vraagvenstercultuur waar Windows last van blijft hebben. Het is echt doorbijten. Zelfs voor doorgewinterde bevestigers van gebruikersovereenkomsten en cookie pop-ups is de installatie van Windows 11 next level. Bevestig, ja, ja… uiteindelijk klik je er maar op om met je laptop aan de slag te kunnen. Mogelijk hebben we akkoord gegeven om een nier af te staan, maar we zijn te murw om het op te merken.

Opvallend is dat Microsoft het extra veilig wil spelen op vlak van privacy. Heel lovenswaardig, maar je zou al die verzoeken kunnen bundelen, zodat je er als gebruiker in één keer door kan gaan. Minder prijzenswaardig zijn de pogingen om je in het Microsoft-universum te houden. Bijvoorbeeld door te suggereren dat je computer onveiliger is wanneer je apps van buiten de Microsoft Store installeert. Bij de installatie van Chrome via de ingebouwde Edge-browser krijgen we meerdere (!) meldingen dat vooral niet te doen.

Niet uniek voor de Surface Pro X (SQ2)

Voor alle duidelijkheid: dit is niet voorbehouden aan deze Surface Pro X SQ2. Het is iets waar je je op elke Windows laptop doorheen mag worstelen. Ondanks al het goede werk om Windows 11 te verbeteren, blijft de software zelf te rijkelijk voorzien van menu’s en instellingen. Te vaak is gedacht: dit moeten we oplossen met meer uitleg of een extra menu, terwijl de juiste aanpak was geweest: ‘minder’. Uiteraard kun je prima productief zijn op een Windows-machine, dat bewijzen miljoenen mensen elke dag. Maar het kan zoveel strakker, sneller en vooral: simpeler.

Geweldige bouwkwaliteit

Los van die verzuchting, blijft de waardering voor de bouwkwaliteit en design van Surface. Zoals we inmiddels verwachten van producten met deze naam, is ook de Surface Pro X SQ2 piekfijn afgewerkt. Hij heeft dunne schermranden rond een scherp 13 inch (33 cm) scherm en een volledig metalen behuizing. Velen jaren geleden bezochten we de hardware-afdeling van Microsoft in Redmond bezocht, voor er sprake was dat Microsoft laptops zou bouwen. Toen al maakten de ontwerpers indruk met hun professionaliteit en inzichten. Die zie je terug in deze Surface Pro X.

Als je wel eens een goedkope laptop van 4 à 500 euro hebt vastgehouden, ken je het kenmerkende gekraak van goedkope kunststof. De Surface Pro X SQ2 is daar de tegenpool van: solide, duurzaam en ja, premium. Dat mag ook wel, gegeven de prijs. De concurrentie, zoals HP en Asus, zit bovendien niet stil. Toch zet Microsoft nog altijd de toon op het vlak van constructiekwaliteit in de wereld van Windows laptops. Ook in vergelijking met de Samsung Galaxy Tab S8 Ultra, waarbij we vaak het gevoel hadden dat we heel voorzichtig moesten omspringen met een fragiel toestel, weet de Surface Pro X zich te onderscheiden. Het weegt evenveel, maar het geeft veel meer vertrouwen. 

De kickstand blijft handig

Ook de geïntegreerde Surface-kickstand is weer van de partij. Deze vereist iets meer gedoe om te openen dan de kickstand op onze Surface Pro 5, maar komt wel even stevig over. Met deze stand kun je de Surface Pro X  SQ32 naadloos in elke positie plaatsen. In laptopmodus is het essentieel om het scherm recht te zetten, maar ook als tablet is het handig bij het kijken van een film. Als je een diagram maakt met de pen, is het ook handig om het scherm licht hellend te positioneren.

Enfin, het is heel flexibel en – afgaande op de ervaringen met een Surface Pro 5 – duurzaam. Omdat het zo naadloos in de rug van de Surface Pro X opgaat, ligt de Surface Pro X in je hand ook echt als een tablet. Dat het toestel dun is en relatief weinig weegt helpt daarbij.  

Tikken op de Type Cover van de Surface Pro X (SQ2) gaat vlot

De Type Cover die je bij de Surface X Pro kunt gebruiken is een versie van het vertrouwde klavier van de Surface-laptops. Af en toe kom je wel bundels tegen van een Surface met een Type Cover, maar meestal moet je hem apart aanschaffen. Dat kost je minstens 149 euro extra, naargelang de versie. Dat lijkt misschien wel wat, maar kan minder dan de helft zijn van wat een klavier van Apple of Samsung voor hun tablets kosten. De versie die wij ontvingen is wel wat duurder: 279 euro. Voor dat hoger bedrag krijg je wel de Surface Slim Pen 2 meegeleverd. Los kost die 130 euro.

Over de kwaliteit kunnen we niet kritisch zijn. Microsoft heeft altijd wel goede toetsenborden gemaakt, en dat talent zijn ze niet kwijtgeraakt. Het tikt zeer comfortabel en oogt door de alcantara-afwerking bovendien luxe. En ja, wat ons betreft: knap. Je kunt de hoes zelfs in verschillende kleuren krijgen. Bij onze eigen Surface Pro, die we al enkele jaren gebruiken, zijn de plaatsen waar je polsen op rusten naast de trackpad uiteindelijk wel vuil geworden. Weer als nieuw krijg je het niet echt. Dat is toch de keerzijde van dit soort textielgebaseerde hoezen, zeker in de lichte tinten. Je kunt natuurlijk na een aantal jaar een nieuwe kopen, maar erg duurzaam is dat niet als het verder nog goed werkt.

Handige sleuf voor de Surface Pen

Heel handig aan deze versie is een sleuf waarin je een Surface Pen kunt opbergen. Die was er vroeger niet, waardoor het eenvoudig was om zo’n dure pen kwijt te raken. Daar kunnen we uit eigen ervaring van meespreken. Dat ‘waar moet ik heen met de pen’-probleem hebben de iPad Pro en de recente lichting Samsung-tablets met S Pen ook. Bij de meeste rivalen (en oudere Surfaces) hangt de pen magnetisch aan de behuizing. Leuk in een marketingpresentatie, maar in de praktijk laat de pen los wanneer je overhaast je apparaaat opbergt.

Met deze oplossing zal je dat niet meemaken. De sleuf met de pen verdwijnt uit het zicht als je de bovenkant van het keyboard tegen de onderste rand het scherm klapt. Een bonus daarbij is dat het toetsenbord dan vaster aan het scherm hangt. Dat geeft heel wat extra stabiliteit. Vergeleken met de oudere Type Covers is de rand iets breder en lijken de magneten sterker. Hierdoor is deze nieuwe Type Cover geschikter voor schootgebruik.

Geschikt voor films, minder voor games

Bij de meeste 2-in-1 Windows-laptops is de tabletmodus niet enorm handig. Het keyboard scharniert totdat het deel met de toetsen tegen de rug van het scherm rust. Het eindresultaat: een dikke, lompe tablet. Bij de Surface Pro X is de tabletmodus een ‘pure’ ervaring. Daarmee is het ook wanneer je het toetsenbord aan de achterkant klapt veel meer een tablet dan convertibles met een scharnierend scherm.

De dunne Type Cover rust tegen de achterkant, of je trekt hem los. Het toestel waar je mee eindigt kan daardoor veel beter de vergelijking met een iPad Pro aan. Meer zelfs, want dankzij de kickstand is de Surface Pro X handiger als je onderweg wilt gamen of een film bekijken. Het scherm is daar qua hdr-ondersteuning ook zeker voor geschikt. Wel heb je bij filmcontent zwarte balken, net zoals bij de iPad Pro. Een 16:10-tablet geeft dan een wat meer cinematische ervaring. Aan de andere kant is de 3:2-verhouding van de Surface Pro veel handiger voor apps. Als je hem 90 graden kantelt, krijg je een prettige verhouding om documenten en websites te bekijken.

Als je naar streaming video wil kijken, kun je rekenen op een reeks apps van diensten als Netflix, Disney+ en Amazon Video. Geen problemen op dat vlak dus. Voor gaming is de Surface Pro X eigenlijk ongeschikt. Er is om te beginnen geen echte Xbox-app. Misschien omdat de games die via de Game Pass-abonnement worden aangeboden niet werken op deze ARM-computer. Aan de andere kant, Xbox Cloud Streaming (in beta) is er wel voor Android apparaten... Een beetje casual gamen lukt wel, maar de toptitels vertrouwen op code die de Surface Pro X SQ2 niet ondersteunt.

Indrukwekkend ruimtelijke speakers

Microsoft stelt dat de speakers bij de Surface Pro X de moeite zijn. En dat klopt. Ze produceren nauwelijks bassen, maar zijn wel heel goed – bijna verbluffend – in het produceren van een soort geluidsbubbel rond je. Via de Dolby Access-app kun je ze verder tunen. Kortom, ze klinken indrukwekkend qua ruimtelijkheid, maar ook wel wat dun en soms schel. Maar toch, de officiële Atmos-demo’s die we dikwijls gebruiken voor het testen van AV-apparatuur (zoals Audiosphere en Amaze) kwamen sterk over via de ingebouwde luidsprekers.

Hoe bevalt de Surface Pro X (SQ2) als dagelijks werkpaard?

Wat zijn nu onze ervaringen tijdens de week of twee dat we de Surface Pro X als werkmachine gebruikten? Er zijn zeker positieve zaken, zoals de lange werktijd op een acculading. Als je de Surface Pro X oppakt, ga je waarschijnlijk gewoon aan de slag kunnen. Net zoals bij de iPad en co kun je bij occasioneel gebruik echt lang zonder laden. Je stopt heel snel met die oude gewoonte van even te checken of je alvast de lader moet opsporen. Dat is toch anders dan bij de meeste laptops, waarbij de accu toch sneller ontlaadt. Moet je laden, dan gaat het pijlsnel.

Dat gevoel van vrijheid wordt versterkt door vorm en gewicht van de Surface Pro X SQ2. Voor een laptop is dit ook een zeer licht en dun toestel. Dat maakt ook die tabletmodus echt nuttig. Dat kun je niet van zogenaamde 360-graden 2-in-1 laptops zeggen. Die zijn vaak juist wat zwaarder dan een standaard 'clamshell', door de scharnierconstructie. Het gewicht is uiteraard wel hoger dan dat van een kleinere tablet. Maar het is vergelijkbaar met pakweg die Samsung Tab S8 Ultra en slechts iets meer dan de iPad Pro. Dat kunnen we zeker niet zwaar te noemen.

Werken met Windows op ARM: minder pijnlijk dan gevreesd

Windows op ARM was minder pijnlijk dan we vreesden. Omdat niet-ARM apps in 64-bit via virtualisatie kunnen draaien op de Surface Pro X, konden we de meeste toepassingen wel gebruiken. Soms kom je ook UWP-apps tegen die in principe geschikt zijn voor alle versies van Windows. Uiteraard zijn ook de klassieke MS Office-apps helemaal aangepast aan deze versie van Windows.  Kortom, bij gewoon kantoorgebruik loop je niet snel tegen iets op, en dat verraste wel.

Soms is er wel een app die een ene keer pas na een aantal seconden schijnbare non-activiteit opent, maar over het algemeen is de ervaring betrekkelijk soepel. Of dat ook zal zijn als je die ene speciale bedrijfsapplicatie moet draaien? Dat is moeilijk te voorspellen. Creatievelingen kunnen wel al met ARM-versies van Photoshop en Lightroom aan de slag. Andere Adobe-apps moet nog omgezet worden. Als je vertrouwt op een specifieke pro-app die veel processorkracht vereist, check je beter vooraf of er een aangepaste ARM-versie gaat komen.

Jouw Telefoon: echt handig

Wat ons overtuigde is de Jouw telefoon-app, waarmee we onze Samsung S21 Ultra koppelden met Windows 11. We kenden het al, maar dit was de eerste keer dat we deze functie echt lang gebruikten. Dat je alle notificaties van je telefoonapps op je bureaublad ziet en die app gewoon kunt openen is echt handig. Goede WiFi is hiervoor wel een must. Samsung en Microsoft werken samen rond deze functie, dus misschien draait het met een ander smartphone minder vlot.

De telefoonapps verschijnen als grote rechthoeken, maar op termijn moeten Android-apps ook native op Windows 11 draaien. Dat zal nog beter zijn. Helemaal als je een toestel als de Surface Pro X als tablet wil gebruiken. Het verdwijnen van een tablet-interface in Windows 11 is trouwens geen vooruitgang. Hoewel Windows qua dingen als aanraakzones rond schermelementen rekening houdt met het touchscreen, moet je toch wat beter mikken dan bij een gemiddelde mobiele app. We hadden vaak de neiging om de pen in plaats van een vinger te gebruiken. Dat het samenspel tussen pen en scherm zo soepel verloopt heeft daar ook wel mee te maken. Met de pen aantekeningen maken op een PDF in Acrobat of notities opstellen tijdens een meeting in MS OneNote wordt heel snel natuurlijk om te doen.

Conclusie

De Surface Pro X is een moeilijk te plaatsen toestel. Het doet nagenoeg niets beter dan de Surface Pro 8 met Intel-chip en kost meestal evenveel of zelfs iets meer. Wel is het iets lichter en je kunt kiezen voor een 4G-optie. Is dat heel waardevol nu je in iOS en Android makkelijk een hotspot kunt starten? Alleen als je zelden binnen wifi-bereik bent, denken wij. Het merkwaardige is dat de Surface Pro X echt veel positieve kanten heeft, maar dat het moeilijk is om het te zien als een voor de hand liggende keuze. Binnen het Surface-aanbod voelt het overbodig aan, omdat de prijskloof met de krachtigere Surface Pro 8 nauwelijks bestaat. Het is lastig te bedenken waarom je het X-model zou kiezen.

Heb je daar wel een goede reden voor, dan is de Surface Pro X wel een heel knap toestel. De form-factor van een tablet met kickstand en optioneel toetsenbord en pen is aangenamer om te gebruiken dan convertibles met omklappend toetsenbord. Het scherm is bovendien van een uitstekende kwaliteit, scherp en responsief. Werken met een pen is een genot op dit Microsoft-toestel. Voor kantoorwerkers die vooral buiten kantoor werken zeker geen slechte keuze. Maar de enige? Absoluut niet. Misschien is de Surface Pro X (SQ2) nog het meest voor early adopters interessant.