OLED gaming monitor of OLED TV? De verschillen en afwegingen op een rijtje

2023 belooft het jaar van de oled (gaming) monitor te worden. Natuurlijk, er waren al de nodige modellen, maar dit jaar komen er meer formaten dan ooit. Tijd om eens in te gaan op het vraagstuk: kies je een oled monitor of oled tv als monitor? Wat is nu eigenlijk het verschil tussen een oled monitor en een oled tv? Eerst zetten we die verschillen en daarmee de voors en tegens op een rijtje in een tabel. In het artikel eronder lees je de belangrijkste punten in detail toegelicht.

Lees onze update, want sinds dit artikel verscheen is er veel gebeurd!

Waarom een OLED monitor of een OLED TV?

Het is een vaste reactie op berichten over duurdere (oled) monitoren: 'voor die prijs zou ik eerder een oled tv kopen'. Begrijpelijk: oled tv's zijn synoniem geworden met de hoogste beeldkwaliteit, terwijl de prijzen fors zijn gedaald. Waar de eerste (full hd!) oled tv van LG in 2013 zo'n 7800 euro moest opbrengen, koop je tien jaar later een instap 4K oled tv voor minder dan 700 euro. Een model dat 120 beelden per seconde kan weergeven en de hiervoor vereiste snelle ingangen heeft, heb je met wat zoeken voor minder dan 1000 euro.

Tegelijkertijd kosten oled-monitoren doorgaans fors meer dan 1000 euro. Ook recente modellen met kleinere formaten dan televisies hebben prijzen in die klasse. Dat roept de vraag op: waarom dan niet gewoon een televisie als beeldscherm gebruiken?

Een OLED TV kan prima als beeldscherm dienen...

Laten we beginnen met dat bevestigen: je kan een oled tv prima als beeldscherm gebruiken voor een laptop of desktop. Zelfs al heeft je laptop niet de vereiste hdmi 2.1 aansluiting om 120 beelden per seconde aan te leveren, dan nog heb je de voordelen van het oneindige contrast, de verzadigde kleuren en de snelle reactietijden. 

Zeker als je een 42 inch oled toestel kiest, is dat te doen als bureau beeldscherm. Bij voorkeur wel een wat groter bureau, hou rekening met de hoogte, maar het kan. Heb je een heel groot bureau of vind je het niet erg om je hoofd relatief veel te moeten bewegen om elk deel van het scherm te zien, dan is ook een 48 inch model verdedigbaar. Al vinden wij dat te groot om zonder meer aan te raden.

...maar een OLED TV als monitor heeft ook nadelen

Je moet dan wel rekening houden met een aantal beperkingen van een oled televisie. In de eerste plaats zitten er alleen hdmi-aansluitingen op. DisplayPort, de standaard voor gaming pc's en laptops, zal je er niet op aantreffen. Ook andere typische 'pc-aansluitingen' hoef je niet te verwachten, zoals een usb hub om muis en toetsenbord op je scherm aan te sluiten, terwijl er een enkele usb-kabel naar je pc loopt. Of usb-c, waarmee je ook het beeldsignaal over die enkele kabel kan laten lopen.

Daarnaast gaat je tv niet aan of uit met je laptop. Aan zal sporadisch nog wel werken, dankzij hdmi-cec (al is die techniek notoir inconsistent), maar zet je je pc uit of in slaapstand, dan zal de tv aanblijven. Je moet de afstandsbediening in de buurt houden, zoals we ook vaststelden in onze review van de 42 inch LG C2 OLED.

Daarnaast zijn oled tv's geoptimaliseerd voor, de naam zegt het al, tv-gebruik. Dan moet je bijvoorbeeld denken aan de techniek in het scherm die bedoeld is om inbranden te voorkomen. Die dimt automatisch statische beeldelementen, zoals zenderlogo's. Ook zal een oled tv bij een stilstaand beeld de helderheid snel terugschroeven, om onnodige slijtage van de oled-pixels te voorkomen.

Gebruik je het als desktop monitor bij je pc, dan kan datzelfde gedrag storend zijn. Daar kijk je immers vaak naar tamelijk statisch beeld van openstaande programma's. En er zijn vaak statische elementen, zoals de taakbalk of iconen op het bureaublad. Die zal de tv automatisch proberen te dimmen, wat onrustig oogt als je aan het werk bent.

Voordelen van een OLED monitor

Bij een oled monitor is die techniek anders afgesteld. Daarbij past het scherm bijvoorbeeld de helderheid op een andere manier aan, bijvoorbeeld wanneer er meer of minder heldere vensters geopend worden. Sommige fabrikanten, zoals Asus, voegen een 'uniforme helderheid' optie toe. Daarmee is het scherm continu wat minder helder, maar wel constant dezelfde helderheid. Dat is handig voor gewone toepassingen - ga je gamen of video's kijken, dan zet je die functie uit en heb je de maximale piekhelderheid voor de mooiste dynamiek.

Daar komt bij dat een oled monitor wél beschikt over een of meer DisplayPort-aansluitingen, naast snelle hdmi-ingangen, en doorgaans ook een usb hub. Bovendien zijn er vaak mogelijkheden om meerdere bronnen tegelijk weer te geven (picture-in-picture en picture-by-picture). Ook zal je vaak met behulp van het scherm en de daarop aangesloten muis en toetsenbord kunnen schakelen tussen meerdere aangesloten apparaten: een kvm switch, in jargon.

Liever niet spiegelend

Een ander belangrijk verschil dat steeds meer oled monitoren hebben, is de afwerking van het paneel. Oled tv's zijn zonder uitzondering glanzend. Dat geeft de fraaiste, meest levendige ervaring voor kleurweergave bij video's en games. Het is alleen niet ideaal voor andere toepassingen, zeker niet als je dichter op het scherm zit. En helemaal niet als er een lamp achter je staat of boven je hangt. Dan zien je jezelf weerspiegelen, of erger, de weerkaatsing van de lamp(en). Om die reden zijn recent aangekondigde oled monitoren voorzien van een non-glare coating, een antireflectieve laag. Net zoals de meeste gewone monitoren hebben. Het maakt ze een stuk aangenamer om mee te werken.

Meer voordelen van een OLED monitor

Er zijn meer zaken waarbij een OLED monitor een OLED tv aftroeft. Zoals de processor ('scaler') die zorgt voor beeldverwerking. Televisies hebben een complexe processor aan boord om beeldsignalen te optimaliseren. Ze kunnen bijvoorbeeld compressieartefacten als blok- en streepvorming (deels) wegwerken, waardoor digitale tv en sterk gecomprimeerde videostreams er beter uitzien. Ze zijn voorzien van motion compensation om bewegende beelden vloeiender te laten ogen. En ze hebben tegenwoordig allerlei kunstmatige intelligentie algoritmes aan boord om hdr-beelden te optimaliseren voor het paneel in de tv. 

Dat zijn voor een tv allemaal heel nuttige zaken, maar voor een monitor zijn ze juist onwenselijk. Daar wil je dat elke pixel getoond wordt, zoals de videokaart die aanlevert. Alle beeldverwerking die op een tv voor mooier beeld zorgt, levert vertraging op bij de weergave van het beeld op een computer. In jargon: (input) lag of latency. Nu hebben televisies tegenwoordig voor gaming wel een modus voor lage input lag (allm), maar de aansturing van een oled monitor is vooralsnog sneller en niet afhankelijk van waarvoor je het scherm gebruikt.

Daarnaast is een oled monitor in de regel beter te verstellen, oftewel aan te passen qua stand op jouw werkplek, je lengte en je bureau. Dat is zeker voor de kleinere modellen het geval; de grotere zijn soms alleen kantelbaar, al is dat al meer dan je kunt doen met een oled tv.

Het formaat: groter is niet altijd beter

Dat brengt ons (terug) op het belangrijkste verschil tussen een (OLED) monitor en een (OLED) tv: het formaat. De eerste generatie oled monitoren maakte gebruik van het kleinste formaat oled-paneel dat voor tv's beschikbaar was: 48 inch oftewel 122 cm diagonaal. De tweede generatie oled monitoren op basis van panelen van LG Display is er ook in 42 inch, zoals de Asus PG42UQ en de Philips Evnia 42M2N8900. Zoals gezegd, dat is naar onze mening nog te gebruiken op een bureau.

Daarnaast zijn er sinds enige tijd een paar oled monitoren met een 34 inch (86,4 cm) ultrawide oled monitoren, zoals de Alienware AW3432DW, de Samsung Odyssey OLED G8 en de Philips Evnia 34M2C8600. Die maken gebruik van Samsungs qd-oled techniek. Ze zijn al een stuk minder groot (met de hoogte van een standaard 27 inch (68,6 cm) beeldscherm) en hebben bovendien een veel hogere beeldsnelheid dan de 42 en 48 inch oled monitoren op basis van een LG Display w-oled paneel.

Maar, voor veel mensen zijn ook ultrawide monitoren te groot en te duur. De genoemde ultrawide modellen kosten op moment van schrijven minimaal zo'n 1500 euro. Dit jaar gaan er echter oled monitoren op de markt komen die niet alleen minder kosten, maar ook afmetingen hebben die voor veel meer mensen acceptabel zijn als pc beeldscherm. Deze 27 inch schermen beginnen straks, naar verluidt, rond de 1000 euro. De verwachting is dat dat nog wel iets zal dalen wanneer er eenmaal meerdere op de markt zijn. Onder meer LG, Acer en Asus hebben al eigen uitvoeringen aangekondigd.

Die nog te verschijnen monitoren hebben bovendien naar verluidt nog een voordeel boven de oled-monitoren die nu op de markt zijn. Ze hebben een andere pixelstructuur (rgb oled), waardoor het beeld er met name voor niet-gaming toepassingen beter uitziet. Tekst en lijnen ogen scherper, ook van dichtbij bekeken. 

To game or not to game? That is the question

Daarmee komen we bij de essentie van het verschil tussen een oled monitor en een oled tv. Laatstgenoemde is geoptimaliseerd voor weergeven van videobeelden en daarmee ook games. Voor tekst, menu's, allerhande toepassingen met knopjes en gereedschappen is een monitor - mits voorzien van een paneel dat gemaakt is voor monitoren - de betere keuze.

Koop je dus een beeldscherm puur en alleen om te gamen, dan is - afgezien van het formaat - op dit moment een oled tv moeilijk te verslaan. Weliswaar mis je wat aansluitingen, functionaltieit en gebruiksgemak in vergellijking met een oled monitor, je betaalt er wel fors minder voor. Een 42 inch oled tv heb je (op moment van schrijven) met wat zoeken voor minder dan 1000 euro, een 42 inch oled monitor begint bij pakweg 1500, 1600 euro - als het niet meer is. Alleen als je heel specifieke eisen of wensen hebt, of gewoon heel veel geld, is de oled monitor dan de eerste keus.

Koop je echter een beeldscherm om méér mee te doen dan alleen te gamen, dan is het een ander verhaal. Een niet-spiegelende afwerking, de mogelijkheid meerdere bronnen naast elkaar te tonen en ertussen te schakelen, om het scherm met de pc in- en uit te schakelen, ergonomische verstelmogelijkheden en bovenal: consistentere, rustigere weergave door een andere omgang met de helderheid - dat zijn zaken die wellicht toch de extra investering waard zijn. 

Voor de meeste mensen is een oled monitor een kwestie van nog even wachten. Naarmate er meer modellen in meer 'normale' formaten op de markt komen, zullen ook de prijzen dalen en wordt de keus eenvoudiger: dan is een oled monitor gewoon beter dan een oled tv.