OLED gaming monitor of OLED TV? De voors en tegens op een rijtje

Om met de deur in huis te vallen: op dit moment is de keuze tussen oled monitor en oled tv heel anders dan begin 2023. Destijds waren er alleen maar grootformaat oled monitoren, nu vormen die nog maar een klein deel van het aanbod. De afweging is nu veel meer tussen groot en klein, tussen console gaming en pc gaming. Wie gaat voor groot en consoles, is veelal beter uit met een oled tv. Wie graag gamet op een pc, heeft een keur aan kleinere, bureauvriendelijke en goedkopere opties om uit te kiezen. Toch is het interessant om de twee nog eens naast elkaar te zetten, want televisies lonken naar pc gamers en monitoren vissen naar console gamers. 

OLED: premium beeldkwaliteit nu in twee smaken - en veel meer prijspunten

Aanvankelijk was er één soort oled, gemaakt door één paneelfabrikant. Inmiddels zijn er twee: het bekende w-oled van LG Display en het relatief nieuwe qd-oled van Samsung Display. Beide fabrikanten leveren aan tal van merken. Zeker bij monitoren; bij televisies is w-oled vooralsnog dominanter, met op moment van schrijven alleen qd-oled toestellen bij Samsung en Sony. Bij monitoren zie je dat qd-oled rap een flink marktaandeel heeft verworven. Per formaat varieert welk type meer voorkomt.

Het verschil tussen deze twee oled-varianten zit voornamelijk in nuances. De essentie is bij beide: een oneindige contrast dankzij de beeldpunten die zelf licht produceren, en een zeer groot kleurbereik. Daarnaast is met name voor gaming de hoge snelheid waarmee pixels van kleur kunnen veranderen van groot belang. Oled heeft veel lagere responstijden dan lcd. 

Een ander verschil sinds ons vorige artikel betreft de prijzen van oled. Die zijn, zeker voor monitoren, fors gedaald. Voor televisies is het verschil aanmerkelijk kleiner. Destijds noteeerden we een vanafprijs van iets minder dan 700 euro voor de goedkoopste oled tv, en prijzen voor oled monitoren van 'fors meer dan 1000 euro'. Hoe anders is het als we nu in de winkel kijken. Voor een relatief kleine oled tv ben je minstens 800 euro kwijt, terwijl de prijs van oled gaming monitoren al onder de 600 euro is gedoken. Daarbij is het wel zo eerlijk om te vermelden, dat een 4K ultra hd oled monitor nog altijd minimaal ruim 900 euro kost.

Veel meer keuze in OLED monitoren (en een beetje in televisies)

Begin 2023 had je bij oled monitoren voornamelijk de keuze uit 42, 48 en 55 inch als je een klassieke 16:9-beeldverhouding wenste. Daarnaast waren er een paar 34 inch ultrawide 1440p modellen; andere maten lagen in het verschiet. Hoe anders is de situatie nu. Op moment van schrijven zijn er geen 55 inch oled monitoren meer, terwijl de 42 en 48 inch modellen grotendeels verdwenen zijn. In plaats daarvan kan je nu kiezen uit 27 inch 1440p, 32 inch 4K ultra hd, 34, 39 en 45 inch ultrawide 1440p, en 49 inch superwide 1440p. 

Daarnaast zijn er ook meer verschillen qua beeldsnelheid. Bij oled televisies is 144 Hz een feature geworden om pc gamers te verleiden. Alleen de goedkopere modellen houden het nog bij 120 Hz, wat voor consoles nog altijd volstaat. Bij oled monitoren is er nog veel meer te kiezen qua snelheid. De eerste generatie ultrawides met qd-oled paneel haalden 175 beelden per seconde, nieuwere modellen komen tot 240 Hz. Die snelheid is ook gangbaar bij de 32 inch 4K-modellen, al worden daar nu ook iets langzamere (165 Hz) varianten voor lagere prijzen geïntroduceerd.

Bij de 27-inch 1440p (qhd) oled monitoren zie je een echte snelheidsrace. De eerste exemplaren toonden 240 beelden per seconde, maar inmiddels zijn ze er ook met 360 en zelfs 480 beelden per seconde. Een snelheid die tot voor kort voorbehouden was aan esports monitoren, is straks bij oled gemeengoed.

Een andere interessante ontwikkeling zijn dual-resolution monitoren. De eerste was afkomstig van LG, in de vorm van de UltraGear 32GS95UE. Deze kan 240 4k ultra hd-beelden tonen per seconde - of 480 full hd-beelden. Zo sluit één monitor zowel aan bij game genres als strategie en actie rpg's, als bij snelle twitch shooters. Ook andere fabrikanten komen met deze techniek, die ook bij lcd-monitoren opduikt. Maar daar gaat het hier niet over.

PC vs console gaming: OLED monitor of OLED TV?

Voor pc gaming zijn oled monitoren tot 32 inch zonder meer een prettigere keuze dan modellen van 42 inch of meer. Je zit er immers dichter op. Voor console gaming is een tv vaak aantrekkelijker, want je zit verder weg. Bovendien zijn veel van de eigenschappen van oled tv's die ze voor pc gaming minder aantrekkelijk maken, voor console gaming niet van toepassing. Zoals een relatief lage beeldfrequentie (consoles kunnen toch niet meer dan 120 beelden per seconde aanleveren) of de afwezigheid van displayport (consoles sluit je aan via hdmi 2.1).  Bovendien hebben televisies vaker ondersteuning voor HDR10+ of Dolby Vision, waardoor ze fraaiere hdr-beelden kunnen tonen, zeker bij films en series. Bij monitoren zie je die technieken nog zelden, al neemt het aantal modellen ermee wel toe.

Het aardige aan 27-inch 1440p en 32 inch 4K monitoren is, dat ze ook best goed aansluiten bij moderne consoles. Zowel de PlayStation 5 als de Xbox Series X kan 1440p en 4K UHD uitsturen. Het maakt dit type monitoren interessant voor wie zowel een pc als een console heeft, en wellicht wat kleiner behuisd is. 

Voor pc gamers ligt de keuze van een oled tv als primaire beeldscherm minder voor de hand. Die 144 beelden per seconde verschillen niet zó veel van 120. Daarnaast gaan de nadelen nog altijd op: televisies schakelen niet mee aan en uit met de aangesloten pc, ze hebben zelden functies om beeld van meerdere ingangen tegelijk te tonen (de LG G4 is bijvoorbeeld een uitzondering die wel 'multi-view' heeft). Ook bieden ze niet zo'n lage input lag als monitoren. Televisies hebben steeds vaker uitgebreide instellingen voor gaming, maar vergeleken met monitoren zijn de mogelijkheden nog altijd vrij beperkt.

Qua weerspiegeling is een interessante trend gaande. Bij oled monitoren is het merendeel voorzien van een antireflecterende (anti glare) laag, maar een aantal fabrikanten levert juist modellen zonder die laag, voor maximaal contrast. Bij televisies doen dit soort lagen juist hun intrede, maar zijn nog relatief zeldzaam. LG's MLA-techniek - die overigens standaard in oled gaming monitoren met een w-oled paneel zit - is een voorbeeld; Samsung levert op het eigen topmodel ook een ontspiegelde afwerking. Je hebt hier dus als koper de keuze om te gaan wat past bij je persoonlijke voorkeur en omstandigheden. Of je nu voor een oled monitor of een oled tv gaat. Of beide.

TV kijken: toch beter op een OLED televisie

In de basis leveren oled monitoren een zeer fraaie weergave. Die is bovendien vaak (nog) nauwkeuriger afgesteld dan bij oled tv's. Accurate kleuren, hoge contrasten en fraaie piekhelderheden zijn dus hoe dan ook je deel. Wat oled monitoren echter niet hebben, is beeldverwerking: een processor die geoptimaliseerd is om onvolkomenheden in videomateriaal weg te poetsen. Zoals blokvorming of kleurstroken door compressie, of ruis in oude opnames. Dat is waar (goede) televisies uitblinken.

Ook voor het tonen van hdr videobeelden hebben televisies een streepje voor. We noemden al HDR10+ en Dolby Vision, standaarden voor optimale weergave (met hdr metadata per frame, waardoor details in heldere en donkere delen beter bewaard blijven). Ondersteuning daarvan is op monitoren nog zeldzaam, al neemt het aantal modellen dat ermee overweg kan wel toe. Maar ook als videomateriaal 'gewoon' de HDR10-standaard volgt, bieden televisies betere weergave. Dat doen ze doordat de fabrikant eigen 'tone mapping' toevoegt, die per scène de helderheid van lichte en donkere beelddelen kan optimaliseren. Dat zal je op geen enkele oled monitor aantreffen. Met reden, want dit soort beeldverwerking levert onvermijdelijk een voor gamen onwenselijke vertraging op tussen binnenkomst van het signaal en het tonen ervan. 

Het betekent dat je een recente film of serie in hdr-kwaliteit prima op een oled monitor kan kijken, dat zal er zonder meer goed uitzien. Bij ouder materiaal zal kwalitatief minder beeld sneller opvallen dan op een televisie, die het nog enigszins kan opkalefateren. Ook reguliere tv-uitzendigen zullen er niet perse optimaal uitzien op een oled monitor.

PC gaming: beter op een OLED monitor

De uitspraak 'voor dat geld kan ik beter een oled tv kopen', gaat eigenlijk niet meer op als het over oled monitoren gaat. Natuurlijk, er zijn duurdere en goedkopere modellen, maar grosso modo is een oled monitor minder duur dan een oled tv. En heb je pakweg 1000 euro te besteden, dan zal van je gebruiksdoel afhangen of je voor een 4K oled televisie of een 4K oled monitor gaat. Beide komen, zoals inmiddels duidelijk zal zijn, met specifieke voordelen. De televisie zal een stuk groter zijn, de monitor zal (veel) meer beelden per seconde kunnen tonen, bijvoorbeeld. 

Voor pc gaming is een oled monitor hoe dan ook superieur. Naast aansluitingen met meer bandbreedte (DisplayPort 2.1 is in opkomst), hogere beeldsnelheid en een behapbaarder formaat voor je neus kan je rekenen op minder input lag, betere ondersteuning voor variabele beeldfrequenties, meer gaming features in het menu en optimalisaties voor pc gebruik.

Daarbij kan je denken aan een stabiele helderheid van wit bij sdr-beelden, zodat je scherm kleinere vensters niet helderder weergeeft, waardoor grotere grauwer ogen. De helderheid van wit voor een volledig scherm ligt bij monitoren ook hoger dan bij televisies. Beide zaken zijn belangrijk voor alles wat géén game is - en voor wanneer je in een ruimte zit met meer omgevingslicht.

Een andere feature die vrijwel elke oled monitor biedt is automatische herkenning van vaste elementen in beeld. Niet alleen logo's, maar ook bijvoorbeeld een taakbalk. Die worden dan licht transparant getoond om inbranden tegen te gaan. Sowieso komen oled monitoren met meer voorzieningen tegen inbranden. Veel daarvan staan standaard uit, maar voor intensief gebruik zijn ze wel beschikbaar. Zeker wie lange dagen gamend doorbrengt, doet er alleen daarom al goed aan voor een oled monitor te kiezen. 

Kies wat bij je past... of spaar even door

Kort en goed is de situatie nu eenvoudig: of je voor een oled televisie of een oled monitor gaat, hangt af van wat je wilt doen. Wie én graag gamet op een pc én graag films en series kijkt en misschien ook nog een moderne console heeft, kan met zowel een oled monitor als een oled tv veel kanten op. Maar eigenlijk zouden we die groep gebruikers adviseren om toch even door te sparen. Met het juiste scherm voor de afzonderlijke gebruiksdoelen ga je nog een stuk meer plezier beleven.