Steam Deck review: de balans na ruim een jaar in gebruik

De Steam Deck verscheen officieel op 25 februari 2022, voorafgegaan door gelimiteerde reserveringsrondes. Valve’s massaproductie van de handheld vond aanvankelijke plaats gedurende wereldwijde chiptekorten, waardoor het apparaat enkele maanden hevig geplaagd werd door beperkte beschikbaarheid. Pas richting het einde van het jaar stabiliseerde het vraag en aanbod. Wie nu een nieuwe Steam Deck besteld, krijgt de handheld vaak binnen een week thuisgestuurd.

Lees ook onze review van de Steam Deck OLED

Steam Deck uitvoeringen

Valve’s aanbod bestaat uit drie verschillende Steam Deck-opties, elk inclusief usb-c-netstroomadapter en draagkoffertje. In grafische prestaties zijn alle identiek, maar duurdere telgen komen met meer opslag en enkele extraatjes. De basislijn wordt gezet door het instapmodel à 419 euro, met 64 GB aan eMMC-flashopslag. Het middenmodel van 549 euro biedt een snellere NVMe-ssd (PCIe Gen 3) van 256 GB. Het vlaggenschip, met een adviesprijs van 679 euro, levert een nog net wat snellere NVMe-ssd van 512 GB, plus een exclusieve anti-glare coating over het 7 inch grote touchscherm.

De prijzen zijn op het eerste oog een flinke tik duurder dan, zeg, de nog altijd populaire Nintendo Switch. Tegelijkertijd steken de tarieven aanzienlijk lager af vergeleken met de draagbare game-pc’s die Chinese start-ups de afgelopen jaren voortbrachten. Een beetje Windows-handheld van Ayaneo of GPD kostte al snel het dubbele van wat Valve met de Steam Deck voorstelt. Geen wonder dat Steam-gebruikers in de rij aansloten voor een tijdige reservering.

Een eerste indruk van de Steam Deck

De Steam Deck is, kort door de bocht, wat je krijgt als je een leuk pc’tje in een Switch-vormige mal giet. Dit krachtigere systeem is een maatje dikker en een tandje groter dan Nintendo’s handheld. De knuistige zwarte tablet biedt legio controller-achtige invoermogelijkheden aan de flanken, die middels een bolling op de flanken en achterzijden ferme handgrepen vormen. Naast de gestandaardiseerde Xbox 360-invoer schotelt de Steam Deck twee touchpanelen voor, plus vier toegankelijke ‘flipper’-sneltoetsen op de achterzijde.

Samen met het 7-inch (17,8 cm) grote touchscherm heeft de Steam Deck dus aardig wat aanpasbare input, waarover later meer. Het apparaatje laat zich doorgaans makkelijk bedienen. De handheld ligt bijzonder comfortabel in grotere handen, al is het met circa 669 gram wel een flinke tik zwaarder dan eerder genoemde Nintendo Switch. In de trein of op de bank speelt het allemaal prettig genoeg; het ding rechtop houden in bed blijkt al snel een behoorlijke training voor de armspieren.

Het gitzwarte, kunststof chassis van de Steam Deck voelt stevig genoeg, maar baadt ook weer niet bepaald in luxe. De textuur mist net dat laagje afwerking dat je van een Xbox of PlayStation mag verwachten. Vergeleken met de opvallend holle Steam Controller voelt de Deck overwegend beter, maar bijvoorbeeld de luid klikkende flippers achterop hadden wat meer verfijning kunnen gebruiken.

Van de beruchte stick drift werden op de Steam Deck weliswaar enkele meldingen gedaan, maar het defect leek significant minder vaak voor te komen dan bij de Joy-Cons van de Nintendo Switch. Over het algemeen voelt de handheld overwegend robuust. In ons geval bleek wel iets te mankeren met een enkele trekker; na enkele maanden gebruik werd hier een subtiel krasje hoorbaar bij het indrukken. Dat is geen doodzonde voor Valve, wel iets dat je niet van een Xbox of PlayStation zou verwachten (al zijn ook die niet immuun voor stick drift).

Haptics en andere high-end invoer op de Steam Deck

Valve maakte wat knopjes betreft grotere stappen in haptische feedback. Beide inklikbare touchpanelen zijn van prettige ‘high definition’ haptics voorzien. Deze subtiele tikjes en trillinkjes schitteren vooral wanneer de plaatjes ingezet worden als bijvoorbeeld een digitale trackball of in-game snelmenu. Met de voelbare klikjes zwiept een denkbeeldige muis net dat beetje preciezer heen en weer. Uiteraard is dat gevoel wat harder of zachter te zetten.

Optioneel kunnen dezelfde trillingsmotoren ook ingezet worden als traditionele ‘rumble’. Die trilt weliswaar zachter dan anders, maar voelt in selecte games wel lekker genuanceerd. In de gratis Aperture Desk Job-introductiegame voor de Steam Deck is duidelijk voelbaar hoe haptics een voelbare dimensie toe kúnnen voegen aan games — lang niet elk spel maakt gebruik van de preciezere ‘Steam Haptics’.

Datzelfde demo-avontuurtje speelt overigens ook leuk met een uniek stukje invoer van de Deck: aanraakgevoelige joysticks. De twee standaardpookjes aan weerszijden functioneren als elk ander, maar kunnen bovendien detecteren of een vinger op de bovenzijde rust. Enkel Aperture Desk Job verwerkt die functie tot spelelement, maar voor de eindgebruiker biedt ook dit weer net wat extra invoermogelijkheden om mee te experimenteren. Zo is het mogelijk gyroscopische bewegingen enkel te activeren wanneer een joystick aangeraakt wordt, om maar eens iets te noemen.

Flexibele aansluitingen, met enkele beperkingen

Qua verdere in- en uitvoer maakt de Steam Deck plaats voor een 3,5 mm combo-jack en een enkele usb-c-poort bovenop. Zeker dat laatste is voor sommige scenario’s wat karig. Wie even een toetsenbord direct in de Deck prikt, kan de handheld al niet meer opladen. Voor brede inzetbaarheid is een degelijk usb-c-dock met stroomvoorziening een vereiste. Valve biedt zelf uiteraard een riant, officiëel Steam Deck Dock aan (à 99 euro), maar houdt het platform open voor allerlei alternatieve docks en uitbreidingen. Die houding sluit goed aan op die van de gemiddelde pc-gamer, met hun afschuw voor ‘afgesloten’ hard- en software.

Naast de interne M.2-2230-ssd kan eventueel ook een microSD snel ingezet worden als extra opslag. Doordat de Deck zich beperkt tot een UHS-I-poort (met maximaal 104 MB/s doorvoer) zijn die kaartjes aanzienlijk langzamer dan de interne opslag, maar alsnog leent een microSD’tje zich prima voor een boel kleinere indie-games of rijk uitgeruste Linux-emulatoren.

Ook mooi meegenomen: allerhande Bluetooth-apparatuur werkt direct met de Steam Deck, alsof het een Android-apparaatje is. Waar Nintendo jarenlang moeilijk deed over Bluetooth-headsetjes, gooide Valve de draadloze deuren meteen wagenwijd open. Zonder al te veel gedoe werkt de Steam Deck met muizen, toetsenborden, headsets (inclusief microfooninvoer) en controllers over Bluetooth 5.0.

Stoom in de zeilen

Waar de Steam Deck zich wezenlijk onderscheidt, is natuurlijk het hele Steam-ecosysteem als unicum. Terwijl veel pc-handhelds onhandig worstelen met priegelige interfaces en incompatibiliteit, staat SteamOS 3.0 fier overeind als een kant-en-klare oplossing voor dit soort apparaten. Geen Windows, maar een eigen platform op basis van Linux en een laserfocus op pc-gaming.

SteamOS’ doorontwikkelde Proton-emulatielaag laat het Linux-apparaat naadloos samenwerken met allerlei Windows-applicaties. In theorie start de Steam Deck vrijwel alle Steam-games op, maar Valve verifieert zelf gebruiksgemak en prestaties via een Steam Deck Verified-programma. Middels een soort stoplichtsysteem wordt direct inzichtelijk welke spellen linea-recta werken met de Deck en welke nog wat gepriegel vereisen. Dat blijkt niet alleen handig voor de eindgebruiker; het onderstreept ook de kracht van Steam als platform.

Valve’s verificatiesysteem werkt vrijwel voortdurend door de gigantische backlog die veel pc-gamers inmiddels op Steam verzameld hebben, maar biedt ook een unieke pre voor nieuwe titels. In de Steam Store worden Verified-titels netjes in een eigen etalage aangeprezen, waardoor ontwikkelaars op hun beurt gretig meewerken om hun spellen degelijk te optimaliseren voor het systeem. Die harmonie tussen hardware, software en eindgebruikers is wat de Steam Deck zo sterk maakt.

Veelzijdige invoer, ook in de cloud

Op het gebied van invoermogelijkheden staat Valve er sterker dan ooit voor. De Steam Controller was misschien niet de meeste geliefde gamepad ooit, maar het onding legde wel de grondlegging voor veelzijdige pc-invoer vanuit Steam, met nota bene een door de gemeenschap gecureerde bibliotheek vol inputprofielen. Dat concept vormt de bakermat van hoe de Steam Deck nu met invoer omgaat.

Elke knop, gyroscopische kanteling en veeg over de touchpad is per game nauwkeurig aan andere functies te koppelen. Voor power users schuilt hier behoorlijk wat uiteenlopende functionaliteit, compleet met macro’s en visuele overlays, maar niet iedereen hoeft het altijd maar zelf uit te vogelen. De beste voorgeprogrammeerde profielen drijven vanzelf omhoog op hun respectievelijke gamepagina’s — en staan met één druk op de toets ook op jouw systeem. Het werkt allemaal bijzonder intuïtief.

Een on-screen toetsenbord kan op elk moment tevoorschijn getoverd worden, bijvoorbeeld om snel inloggegevens in te vullen. Een nare pop-up van Origin druk je vlot weg via het touchscreen. Op veel van dat soort momenten wordt duidelijk dat Valve heeft nagedacht over de complete ervaring van de pc-gamer, inclusief soms wrange valkuiltjes. Ook spellen en applicaties die niet per se Steam Deck Verified zijn, werken vaak alsnog prima samen met de invoer van het apparaat.

SteamOS: een console-ervaring in tabletvorm

Als overkoepelend besturingssysteem stelt SteamOS niet teleur. De interfaces zijn rechttoe-rechtaan, maar omvatten alles wat je van Steam mag verwachten. Lees: een onuitputbare spellenwinkel, overzichtelijke bibliotheken, spelbestanden in de cloud en een taartpuntje community. Koop games, speel games, stuur een screenshot met een invite naar een maat: that’s it. Veel meer hoeft een draagbare game-pc eigenlijk ook niet te zijn.

Vanuit snelmenu’s aan de linker- en rechterzijde van het tablet schakelt de Deck gemakkelijk tussen verschillende functies en instellingen, terwijl er altijd een actieve game (eventueel geheel op de achtergrond) draaiende kan blijven. Het navigeert en werkt allemaal net zo soepel als een moderne console van ‘de grote drie’, zij het nu in een mobiel Steam-jasje. Vrijwel alle games laten zich bovendien prima op de slaapstand of vliegtuigmodus van de Deck zetten, de vanzelfsprekende multiplayer-uitzonderingen daargelaten.

Het besturingssysteem van de Steam Deck trapte oorspronkelijk iets kariger af, maar is gaandeweg flink verbeterd en gegroeid. Nog altijd rolt Valve voortdurend stabiliteitsupdates en experimentele bèta’s uit, die over verloop van tijd ook veel nieuwe functies introduceerden.

De 40 hertz-modus en overkoepelende variable rate shading (VRS) bespaarden rekenkracht op efficiënte wijze, terwijl persoonlijke fancurves de Steam Deck naar wens stiller of koeler lieten opereren. Oorspronkelijk koelde het apparaat dan ook wel erg agressief. Valve’s updatewerk wordt duidelijk gestuurd door de feedback en wensen van de gebruikersgroep, met voldoende transparantie in het bewogen update-kanaal bovendien.

Zo werd ook de algehele ervaring op aanvraag een keertje opgeleukt. Sinds kort kunnen Steam Deck-gebruikers nieuwe opstartanimaties aanschaffen met Steam Points (verkregen met game-aankopen), waaronder meerdere die doen denken aan de creatieve bumpers van muziekzenders als MTV. Het besturingssysteem is doelgericht, maar ook weer niet geheel vrij van persoonlijkheid. Dat heeft toch ‘iets’. De hoop is wel dat de hoofd- en snelmenu’s ooit van eigen likjes verf voorzien mogen worden, en dat het aanbod van skins voor het on-screen toetsenbord weer eens ververst wordt.

Van Linux naar SteamOS, tot Windows aan toe

Extra relevant voor Linux-enthousiastelingen of homebrewers: de Steam Deck wordt standaard geleverd met een dual-boot voor KDE Plasma, een Linux-desktopomgeving naast SteamOS. Ook vanuit KDE Plasma kan je geïnstalleerde Steam-games opstarten, maar er zijn ook tal van andere applicaties te installeren en te gebruiken. Out of the box is de Steam Deck daarmee optioneel ook een breed inzetbaar pc-tje, voor wie het blieft.

Daarnaast meldt Valve ook stellig dat de Steam Deck altijd “van de gebruiker” is. Ergo: zet er vooral op wat jij erop wilt zetten. Het kan en het mag. Mocht het foutgaan, kun je altijd handmatig terugkeren naar een verse SteamOS-installatie met de officiële Steam Deck Recovery-instructies.

Optioneel draait Windows 10 of Windows 11 dus ook op het systeem, maar het installeren van dat OS (inclusief een handvol specifieke Steam Deck-drivers) blijkt een behoorlijke onderneming. Naast KDE Plasma hopen we op een native dual-boot met Windows, waar Valve schijnbaar nog altijd aan sleutelt. Dat zou in ieder geval het bereiken van, bijvoorbeeld, een Xbox Game Pass-bibliotheek weer wat makkelijker maken.

Hoe draaien games vandaag de dag op de Steam Deck?

Wat betreft daadwerkelijke spelprestaties blijkt de Deck een veelzijdig en vooral efficiënt systeem. Met de 800p-resolutie op 60 frames per seconde ligt de lat op het interne scherm niet bijzonder hoog; Valve’s concurrenten bieden inmiddels 1080p op hogere beeldverversing aan. Voor de meeste speelsessies blijkt dat echter geen doodzonde: zowel retro-gaming als AAA-geweld speelt doorgaans prima op het scherm. 

Met de kleinere resolutie is AMD’s zogeheten Van Gogh-chipset in staat om in-game mooiigheid te tackelen. Op 4 tot 15 watt beeldt de apu fraaie open werelden af, met nog aardig wat mogelijkheden in grafische pracht en praal. Zaken als raytracing, grotere 4k-beelduitvoer en andere luxe effecten zijn meestal te hoog gegrepen, maar de Steam Deck maakt menig game al snel mobiel speelbaar.

De voor Valve ontwikkelde Van Gogh-chips bestaan uit vier processorkernen op AMD’s Zen 2 en acht werkgroepen van de grafische RDNA 2-architectuur. Op papier is de Steam Deck daarin vergelijkbaar met PlayStation 5- en Xbox Series-consoles, zij het op een kleinere schaal. De hybride apu deelt een behoorlijke 16 GB aan lpddr5-geheugen op 5500 MT/s, ruim voldoende voor het OS en de meeste pc-games. In ons eerste jaar met de handheld sputterde geen enkele game tegen; vrijwel alles wil en kan samenspelen met de Deck.

De Steam Deck lift mee op slimme upscaling

De uitrol van AMD’s eigen FidelityFX Super Resolution (FSR) helpt systemen als de Steam Deck tevens beter presteren. Met de upscalingtechnologie kunnen compatibele games in essentie op lagere resoluties draaien, waarna een algoritme extra pixels ‘invult’ met beter chiprendement als gevolg. Te hevige upscaling komt soms nog met wat korrelige randjes of ‘trillinkjes’ in texturen, maar op de compacte Steam Deck is dat nauwelijks hinderlijk. De twee komen elkaar mooi tegemoet.

Ook zonder FSR hoeft de Steam Deck niet te zweten om praktisch alle pc-games tot medio 2018 te draaien. Met FSR wordt het vooral makkelijker om nieuwe, zware AAA-titels net wat slimmer te verwerken op het minuscule systeem. Doordat AMD’s upscaling over de afgelopen maanden verbeterde en breed geïmplementeerd werd, lift de Steam Deck mooi mee op al het ingewonnen rendement.

Vanzelfsprekend beperkte levensduur

Vanzelfsprekend als het klinkt, is de Steam Deck geen hoogvlieger wat batterijduur betreft. Een koddige indie-game houdt het systeem gemakkelijk zes tot acht uur draaiende, maar goed: dat doet de Nintendo Switch minstens zo mooi. Start je echter de lastigere pc-games op, dan houdt de Deck het nauwelijks twee, heel misschien drie uur vol. Ook met de uiteenlopende besparingen op rekenkracht die Valve introduceerde gaat de 40 Wh-accu niet eeuwig mee.

Afhankelijk van je spelkeuze en visuele eisen hangt af precies hoelang de Steam Deck zonder beademing kan. Natuurlijk hadden we graag gezien dat de handheld het gemiddeld een uur of twee langer uithoudt, maar het is niet anders. Ten opzichte van de Switch hikt de Deck blijkbaar vaker tegen diens identieke 15 watt TDP aan, met een rap leeglopende batterij als gevolg. Mocht je dan een avonturenspel op een vliegtuigvlucht willen spelen, dan moet er toch een flink powerbankje mee in de handbagage.

De grootste domper voor de Deck: het display

Dat de games aardig draaien, kan jammer genoeg de grootste domper van de Steam Deck niet verbloemen: het scherm. Het ingebouwde display van de Steam Deck is niet desastreus slecht, maar het mist wel enige punch. Dit 7 inch grote ips-lcd-scherm gaat namelijk nogal ingetogen met helderheid om. Op maximaal 400 nits steekt de Steam Deck nogal dim af, zeker buiten de deur. De Deck is duizendmaal beter af op donkere zolderkamertjes dan op een zonnig strand — zelfs de luxe schermcoating van de duurste variant doet daar weinig aan.

Ook de kleurreproductie doet denken aan die van een oudere lcd-monitor. Het gros van de games oogt speelbaar genoeg, maar vaak ontbreekt een bepaalde verzadiging in selecte tinten; het totaalplaatje oogt wat flets. Prima voor simulators en wat strategie, minder imposant in fantasy-avonturen of kunstige platformers. Vanuit Valve worden jammer genoeg ook geen native profielen aangeboden om dat op te leuken, al doen selecte games dat wel op eigen hand.

Vanuit een prijsoverweging is het logisch dat Valve niet de meest luxueuze schermen in huis haalde, maar de Steam Deck vangt op dit front wel steeds meer klappen van de concurrentie. Nintendo overtuigde eerder al met een prachtige oled-versie van de Switch, en inmiddels volgen alsmaar meer apparaten met soortgelijke paneeltjes. Concurrenten die oled nog even uitsluiten, zoals de ASUS ROG Ally, beloven op hun beurt meer helderheid en hogere schermspecificaties dan de Deck. De aanval op Valve’s achilleshiel is geopend.

De Steam Deck als startschot voor een nieuwe markt

De komst van de Steam Deck heeft dan ook veel teweeggebracht onder concurrenten. Valve bewees niet alleen dat het inmiddels mogelijk is om game-pc’s efficiënt draagbaar te maken, ze onderstreepte ook het animo voor dit soort machines. Inmiddels geniet het aanbod van vroege vogels als Ayaneo en GPD meer aandacht, terwijl ook nieuwkomers in mondjesmaat geïntroduceerd worden. De markt voor meer mobiele game-pc’s is geopend.

De recent onthulde en eerder genoemde ROG Ally van ASUS is misschien nog wel het meest directe weerwoord op de Steam Deck. In de basis staat hetzelfde concept van een pc-handheld, zij het nu weer op Windows en in een ROG-jasje. Ook hier wordt een mobiele apu van AMD ingezet, maar wel direct een modernere. Met meer rekenkernen op Zen 3- en RDNA 3-architectuur moet het apparaat tot twee keer zo krachtig zijn als de Steam Deck, met nota bene ook een helderder 1080p-scherm op 120 hertz. De lat voor draagbare pc-gaming wordt rap verhoogd.

Dat concurrenten Valve aftroeven op prestaties en schermkwaliteit, hoeft echter niet te betekenen dat het einde oefening voor de Steam Deck is. Er zijn tal van apparaten die games mooier af kunnen beelden, maar de Steam Deck blijft overtuigen in gebruiksgemak en ondersteuning. Wie met minimaal gehannes ook onderweg Steam-games wil spelen, kan moeilijk om dit apparaat of SteamOS heen.

Stiekem hopen we daarom op meer directe samenwerkingen met Valve, voor meer Steam-handhelds. Fabrikanten van concurrerende handhelds lieten al eens weten met Valve te sparren over het optimaliseren van SteamOS voor hun eigen platform. Tot dusver is daar niets wezenlijks uit voortgekomen, maar de meerwaarde van SteamOS op meerdere mobiele apparaten spreekt voor zich. In tegenstelling tot Windows of houtje-touwtje-besturingssystemen bewijst dit zich als een doeltreffend, mobiel gaming-platform.

Conclusie

Toenemende concurrentie of niet: ook anno 2023 is de Steam Deck nog steeds een behoorlijk begeerlijke handheld voor de pc-gamer. Gamers met een al stevige Steam-bibliotheek (of de drang om een capabele Linux-emulator in te richten) zijn hier waarschijnijk nog steeds aan het beste adres. De Steam Deck is een schoolvoorbeeld van hoe je een veelzijdige hobby als pc-gaming doelgericht draagbaar maakt.

De grootste dompers zijn sinds de aftrap van de Deck grotendeels onveranderd gebleven. Weliswaar is de accuduur inmiddels op meerdere manieren opgerekt, maar aan de zesjescultuur van het 800p-beeldscherm valt post-launch weinig te verbeteren. Het zijn nadelen die we voorlopig nog even voor lief moeten nemen.

Desalniettemin krijgt Valve van ons een behoorlijke pluim voor het eerste jaar met de Deck. Nog altijd vliegen legio updates ons om de oren en worden games met liefde geoptimaliseerd voor het apparaat. Valve staat ook maanden later nog garant voor het product, waar dat bij andere (Windows-)handhelds vaak nog maar de vraag is. De Steam Deck kwam direct flink op stoom — en ook een jaartje later lijkt de vaart er nog lekker in te zitten.

Valve Steam Deck