Alles wat je moet weten voor je een retrohandheld draagbare console aanschaft
Zodra je Instagram of TikTok opent, is de kans groot dat je ze voorbij ziet komen: retro handhelds. Vrij vertaald: nostalgie in je hand, en dat is best een goede beschrijving. Op deze compacte, draagbare spelcomputers kan je spelletjes van weleer spelen. Ze zijn er in allerlei soorten en maten, van Game Boy-achtige apparaten van een paar tientjes tot peperdure op een Switch of Steam Deck lijkende krachtpatsers. Het is duidelijk booming business. De aantrekkingskracht is begrijpelijk: enerzijds nostalgie voor wie nog eens 'games van vroeger' wil spelen, anderzijds een op gaming toegesneden apparaat dat potentieel duizenden verschillende games toegankelijk maakt. Daarnaast is het voor velen het begin van een nieuwe hobby, om het ultieme apparaat te vinden en geheel naar de eigen voorkeuren in te stellen.
Waarom zou je in een retro handheld investeren? Qua techniek vertonen ze vaak sterke overeenkomsten met een smartphone, die je waarschijnlijk toch al hebt? En waarop moet je letten als je er een kiest? Wat voor prijzen moet je aan denken? En hoe zit het met de games? Op die vragen en meer geeft dit artikel een antwoord.
Instappen met retro handhelds: Linux als basis
Heel vaak draaien de retro handhelds op een Linux-distributie, met daaroverheen een eigen interface van de fabrikant. Deze combinatie tref je vaak aan op de typische nep-Game Boy’s: verticale handhelds die sterk lijken op de draagbare console die Nintendo in de jaren negentig uitbracht. Ze zijn razend populair vanwege die associatie, de meestal lage aanschafprijzen en de belofte van duizenden gratis retrospelletjes. Over dat laatste kunnen we beter meteen duidelijk zijn: op games rust auteursrecht, en apparaten die compleet met een catalogus aan Nintendo-, Sega- en/of Sony-titels geleverd worden zijn absoluut illegaal. Meer over hoe je wél op correcte wijze aan games voor retro handhelds kan komen, lees je verderop in dit artikel.
Terug naar Linux retro handhelds. In deze markt zijn verschillende fabrikanten actief, waaronder Miyoo, Trimui, Magicx, Powkiddy en Anbernic. Van die laatste is de RG35XX-reeks zeer populair. Mogelijk ben je ook al de R35S of R36S tegengekomen, afkomstig van het troebele merk Game Console. Die worden door verschillende fabrieken gemaakt. Ze zijn er in allerlei versies, die op elkaar lijken, maar onderling sterk kunnen verschillen. Vaak heel goedkoop, maar soms nog altijd te duur voor wat je krijgt.
Deze kleine Linux-computers zijn naast betaalbaar vaak ook heel toegankelijk. Ze presenteren de geïnstalleerde games in een gemakkelijk te begrijpen overzicht, meestal ingedeeld op basis van de console waarop een game oorspronkelijk verscheen. Bovendien leveren de fabrikanten de nodige emulators (programma’s voor het spelen van de oude titels) mee. Sommige partijen nemen de moeite om die vooraf voor je in te stellen. Het aantrekkelijke pick up and play-karakter van dit soort gamemachines slaat aan bij het grote publiek, waardoor ze als warme broodjes over de toonbank gaan.
Retro handhelds met Android
Een stapje hoger in de markt tref je apparaten met Android als besturingssysteem. Deze zijn vaak duurder, met prijzen uiteenlopend van 150 tot soms wel bijna 800 euro. Het voordeel van Android is dat het eenvoudiger is om zelf toepassingen te installerren - en je kan er natuurlijk alle voor Android beschikbare games op spelen. De krachtigere modellen kunnen games die voor relatief recente consoles uitkwamen veelal soepel draaien.
Deze handhelds zijn minder aantrekkelijk voor ‘het grote publiek’. Enige technische kennis is vereist om er optimaal gebruik van te maken. Over het algemeen moet je die systemen helemaal zelf instellen. Dat houdt in: eigen emulatorapps downloaden, die instellen en zelf in je spellen voorzien. Van oppakken en spelen is hier dus allerminst sprake. Onder liefhebbers zijn ze toch populair, vanwege genoemde veelzijdigheid.
Er zijn ook hier modellen beschikbaar die meer 'kant-en-klaar' aangeboden worden. Zo biedt het eerdergenoemde Anbernic Android-handhelds aan met een sloot aan emulators en (illegaal verkregen) spellen. Retroid, één van de grootste spelers op deze markt, navigeert je tijdens het installatieproces langs een aantal emulatoropties, maar laat het overzetten van games wel aan je over. Ayn, bekend van Odin- en Thor-handhelds, en Ayaneo, dat ook handheld-pc’s met Windows maakt, leveren als het ware een kale Android-versie aan. Dan moet je echt even de tijd nemen om alles naar eigen smaak in te vullen.
Wanneer het retro handhelds-virus je te pakken heeft
Voor beide aanpakken valt wat te zeggen. Enerzijds is het heel chill als je een Android-handheld koopt die voor een deel ingesteld is. Je zet je games erop, geeft binnen de emulators aan waar ze staan (zodat die ze kan vinden en afspelen) en kunt dan vrijwel direct beginnen met spelen. Alleen: daar gaat het vaak niet om in de wereld van echte liefhebbers van dit soort apparaten. Veel retrogamers zijn eigenlijk sleutelaars, die het heerlijk vinden om hun handhelds precies zo in te stellen, zoals ze willen. Inclusief een front-end (software die als toegang tot de gamebibliotheek dient) – om er dan vervolgens niet op te gamen.
Maar goed, eer je zover in het konijnenhol van de retro handheld-liefhebberij bent gedoken, ben je wel even verder. Als zo'n liefhebber moet ik toegeven dat ik weliswaar op alle handhelds die ik heb game, maar dat er ook veel tijd gaat zitten in het instellen. Zeker in het begin: mijn eerste Android-handheld, de Ayn Odin, heeft wekenlang mijn aandacht vastgehouden. Ik probeerde verschillende launchers uit, was druk met allerlei emulators optimaliseren en moest voor elke emulator de knoppen koppelen aan de acties in de games - binding, in jargon. Alle games moesten ook hun eigen boxarts hebben; gelukkig is dát (soms) een automatisch proces.
Gamen op Android retro handhelds
Als alles dan eenmaal ingesteld is, kun je eindelijk beginnen met gamen. Welke games je kan spelen, hangt mede af van de hardware van de retro handheld. Je kunt hier niet alleen je (persoonlijke) collectie retrogames op spelen, maar je hebt ook toegang tot alle spellen in de Google Play Store. Veel daarvan werken gewoon met een controller, waardoor je dus niet hoeft te priegelen of rommelen met touchscreenbediening. Tot slot bestaan er ook apps waarmee je games streamt vanaf je pc, of via Game Pass of PlayStation Remote.
Nu krijg ik vaak de vraag: waarom zou je een Android-handheld kopen als je ook gewoon op je smartphone of tablet zou kunnen gamen? Als je een telescopische controller koopt (zo een die je uitschuift, waar je smartphone horizontaal in past) of een Bluetoothcontroller koppelt aan je tablet, kun je in feite hetzelfde bereiken. Dat klopt, maar het is niet hetzelfde. Je smartphone krijgt vermoedelijk continu notificaties, en tablets houd je al niet makkelijk lang in de hand - laat staan met een aparte controller. Een zelfstandige en gepersonaliseerd apparaat dat je erbij kunt pakken om te spelen wanneer je daar zin in hebt, dat is gewoon fijn.
Los van dat prettige gevoel, is het ook heel praktisch om op een apart apparaat te gamen. Het ligt veelal in de buurt en je neemt het gemakkelijk mee. Bovendien vraagt gamen behoorlijk veel van de accu van een smartphone. Met een handheld gamen gaat niet ten koste van de batterij van je smartphone of tablet. De handheld heeft daarnaast als het ware een al gekoppelde controller, waardoor je dus geen los apparaat hoeft op te laden en mee te nemen. Retro handhelds zijn dus gemakkelijk, maar bovenal kunnen ze ook een hele leuke hobby zijn om mee bezig te zijn.
Verschillen tussen Android-handhelds
Dat komt met name door de verscheidenheid aan handheldopties. Grofweg heb je, eind 2025, drie mogelijkheden tot je beschikking: verticale varianten, horizontale handhelds en apparaten met twee beeldschermen. Vooral die laatste categorie is momenteel in opkomst. Zo bracht Retroid de Dual Screen Add-on uit, die je koppelt aan de Retroid Pocket 5, Pocket Mini of Pocket 4 (Pro). Met zo'n tweede scherm kan je je Nintendo DS- en 3DS-verzameling ervaren, zoals de makers dat ooit bedoeld hebben.
De afkorting van de DS staat voor dual screen: Nintendo plaatste er zo twee boven elkaar. Dat stramien volgen de retro handhelds. Zonder zo'n extra scherm zijn games voor de DS of 3DS lastiger te spelen. Op handhelds met een klein scherm moet je handmatig wisselen van display. Op modellen met een breed scherm zijn de twee schermdelen van de game vaak een beetje onhandig naast elkaar geplaatst. Beide zijn niet optimaal. Met apparaten als de OneXSugar Sugar 1, Ayn Thor, Ayaneo Pocket DS en Anbernic RG DS komt daar verandering in: die tonen geëmuleerde versies van die spellen veel beter.
Een verticale retro handheld...
Als het gaat om de verticale opties met Android, kom je al snel uit op Anbernic, Ayaneo en Retroid. Er is aanzienlijk minder keuze in dan in horizontale handhelds. De meeste verticale retro handhelds draaien op Linux. Als het een onsje meer mag zijn, dan is de Ayaneo Pocket DMG waarschijnlijk de beste retro handheld die je in dit formaat kunt kopen. De duurste versie kost ruim 640 euro, maar komt wel met een krachtige processor, onnodig veel werkgeheugen (16 GB) en een volle terabyte aan opslagruimte, met een vierkant oled-scherm als kers op de taart.
Let je iets meer op de centen, dan biedt Retroid met zijn Pocket Classic een zeer goede prijs-kwaliteitverhouding voor een fractie van de prijs. Dit systeem kost pakweg 140 euro, heeft een ontzettend fijne bouwkwaliteit en heeft ondanks de lage prijs ook een vierkant oled-display. Het is vooral de processor die de prijs hier laag houdt, wat beperkingen oplevert voor het emuleren van games. Recentere games vragen nu eenmaal meer rekenkracht. Anbernic zit vaak tussen deze twee partijen in qua prijs en specificaties, maar biedt in veel gevallen veel waar voor het geld. Het ondergraaft de concurrentie dikwijls met zijn aanbod.
...of een horizontale?
Kies je voor een horizontale handheld, dan is de keuze opeens reuze. Mijn persoonlijke favoriete is nog altijd de Retroid Pocket 5, met zijn strakke ontwerp, breedbeeld oled-paneel en comfortabele houvast. Met een prijs van ongeveer 250 euro is hij bovendien niet bijzonder duur. Toch kan je hierop zesde generatie (GameCube) en soms zelfs zevende (Wii) generatie spelcomputers op emuleren. Ook hier doet Ayaneo goede zaken met krachtige en dure handhelds, zoals de Pocket Ace en Pocket Evo; Ayn biedt interessante opties in de vorm van de Odin 2 Portal en Odin 2 Mini.
Als we kijken naar het aanbod in de markt, dan is de horizontaal georiënteerde handheld de populairste variant. In vergelijking met de verticale concurrentie liggen die meestal heel lekker in de hand. Je vingers omsluiten de schouderknoppen en trekkers heel natuurlijk en de vaak bredere schermen geven games de ruimte die ze nodig hebben. Door hun vaak krachtigere chipsets kunnen ze zelfs games emuleren die niet meer echt als retro zijn aan te duiden. Voor mij geldt de stelregel: alles van twee generaties geleden is retro. Dus niet de PS5 en PS4, maar wel de PS3.
Retro handheld kopen
Mocht je nu voornemens zijn een retro handheld aan te schaffen, welke moet je dan hebben? Daarbij zal je persoonlijke voorkeur (naast je budget) de belangrijkste leidraad zijn. Het is makkelijk om door de bomen het bos niet meer te zien, dus stel van te voren vast wat je precies zoekt. De vier belangrijkste factoren om te overwegen zijn de vormfactor, je budget, de consoles die je wil emuleren en de beeldverhouding van het scherm. De juiste balans tussen die elementen bepaalt welke handheld voor jou de beste keuze is. Uiteraard is dat geen exacte wetenschap.
Van die factoren is een cruciale (hoe kan het ook anders) welke systemen je wil emuleren. De meeste instapmodellen kunnen moeiteloos PS1- en Game Boy Advance-spellen aan. Als je krachtigere consoles wilt emuleren, heb je een duurder apparaat nodig. Daarnaast is de vormfactor van belang: hoe draagbaar moet het zijn? Het is dan niet zozeer de vraag of een handheld nog in je broekzak past, maar hoe lang je hem comfortabel kunt vasthouden. Al is het natuurlijk handig als je hem altijd nog in een volle tas kunt proppen.
Tot slot zijn budget en beeldverhouding essentieel. Hoewel een hoger budget vaak een betere ervaring oplevert, zijn er uitstekende opties vanaf ongeveer 50 euro. Een vaak vergeten, maar belangrijke factor is de beeldverhouding van het scherm. Om zwarte balken bij klassieke spellen te vermijden, is een scherm met een 4:3-verhouding ideaal. Voor GBA-spellen of titels met widescreen-ondersteuning is een breder, horizontaler scherm juist beter. Dit zijn, kortgezegd, de belangrijkste dingen om op te letten.
Prijs-kwaliteitverhouding
Voor de budgettoppers mogen je eisen wat lager zijn. Dan is het vooral belangrijk dat je een fijne beeldresolutie hebt, waarbij je de originele beeldverhouding middels integer scaling met de correcte ratio vergroot. Anders gezegd: om pixel-perfect te schalen is een rond getal als vergrotingsfactor van belang: 2x, 4x, etc. De PlayStation heeft bijvoorbeeld een maximale resolutie van 640 bij 480 pixels. Als je dan een scherm hebt van maximaal 1280 bij 960 pixels, dan weet je dat je de eerste PlayStation moeiteloos tot twee keer perfect kunt opschalen, zonder verlies van beeldkwaliteit en met een correcte verhouding. Het is dus iets om op te letten voor je een handheld aanschaft.
Zit je in het hogere segment, dan spelen meerdere factoren een rol. Hoe duurder, des te meer eisen je mag stellen aan de hardware. Naast snellere processors kan je dan denken aan contrastrijkere oled-schermen, joysticks en triggers met slijtvaste hall effect-sensoren en drukgevoelige trekkers. Wat een processor precies aankan qua emulatiekwaliteit, kan je het beste uitzoeken op basis van reviews.
Wat wil je er zelf aan uitgeven?
Als gaat om de kosten voor een retro handheld, dan is de sky zogezegd the limit. Als je echt moderne hardware zoekt, veel geeft om moderne gemakken of graag experimenteert met nog niet bewezen hardware (zoals de stroom aan DS-handhelds die nu op de markt komt), dan kun je hier meer geld aan uitgeven dan aan een Nintendo Switch 2. Ik heb zelf nog geen handheld getest die duurder is dan bijvoorbeeld een Asus ROG Ally (X), maar de Steam Deck OLED is in veel gevallen wel goedkoper, waardoor veel gamers daar uiteindelijk toch voor opteren.
Met zo veel keuzemogelijkheden is een eensluidend advies voor iedereen niet haalbaar. Heb je wat te besteden en wil je het beste van het beste? Dan kom je al gauw bij Retroid, Ayn of Ayaneo uit. Heb je een beperkt budget of minder eisen? Dan is de kans groot dat je met een Anbernic, Powkiddy of Miyoo goed zit (eventueel met Linux). En wil je het gewoon eens proberen, dan kan je je niet echt een buil vallen aan een R36S-kloon, die je al voor een paar tientjes op de kop kan tikken.
Hoe kom je aan games? Wat mag wel, wat mag niet?
Heb je eenmaal een apparaaat gekozen, dan is er nog het vraagstuk van de games. Veel mensen vallen voor de aantrekkingskracht om nog eens zo'n klassieker van weleer te spelen, maar daar zitten de nodige haken en ogen aan. De games spelen doe je zoals gezegd met een emulator: een stukje software dat de oorspronkelijke console waarvoor het uitkwam, nabootst.
In Nederland is het gebruik van emulators in principe legaal. De juridische crux zit in de games zelf, veelal aangeduid als roms. Het downloaden van roms van spellen die je niet fysiek bezit, is een inbreuk op het auteursrecht en dus illegaal. Sinds 2014 is het downloaden uit illegale bronnen in Nederland expliciet verboden. De gamemakers bezitten de rechten en het zonder toestemming verspreiden en downloaden van hun intellectueel eigendom is strafbaar, ongeacht hoe oud het spel is.
De enige legale manier om retrospellen te emuleren is door gebruik te maken van een rom die je zelf geback-upt hebt van een spel dat je legaal aangeschaft hebt. De Nederlandse wet staat een zogenaamde thuiskopie voor software in de vorm van een reservekopie toe. Dit betekent dat je de software op een cartridge of schijf mag omzetten naar een digitaal bestand voor eigen gebruik. Het online delen van die bestanden blijft in alle gevallen verboden. Als je dus met een retro handheld oude games wilt spelen, moet je ook de hardware hebben om zelf die back-ups te maken - en de games waarvan je die maakt.
Voor elke console kun je een manier of apparaat vinden waarmee je zo’n back-up realiseert. Voor Game Boy games is bijvoorbeeld de Epilogue GB Operator verkrijgbaar. Dit is een soort Game Boy-speler voor je Windows-pc, waarmee je ook save- en gamebestanden kunt kopiëren vanaf de originele cartridge. Die bestanden kan je vervolgens op een sd-kaartje of de interne opslagruimte van je handheld plaatsen. Daarna kan je ze spelen waar en wanneer je wil. Dit mag je ook doen met legaal verkregen rombestanden, die je via shops of crowdfunding aanschaft.
Benieuwd geworden? Hier kan je meer lezen over retro handhelds!
Om het kiezen van een retro handheld te vereenvoudigen, zijn deze bronnen nuttig - bookmark ze alvast, dan heb je ze bij de hand!
- RetroReady.nl: dit is mijn eigen online magazine waar ik elke week een nieuwe retro handheld recenseer. Dit is tevens de enige Nederlandse bron die hier actief mee bezig is en op deze schaal recensies publiceert. Mocht er even geen handheld voorhanden zijn, dan lees je sowieso een andere hardwarereview. We laten allerlei soorten producten aan bod komen: controllers, lightguns, consoles en verschillende randapparaten. Ook brengen we gamereviews met een retrohaakje en schrijven we gidsen en features.
- Time Extension: dit is een bron die ik zelf ook geregeld raadpleeg. Deze website brengt allerlei nieuwsonderwerpen die iets met retrogaming te maken hebben. Je leest hier alles over handheldaankondigingen, interviews met oude en bekende ontwikkelaars en interessante projecten in het kader van emulatie en decompilatie.
- Retrohandhelds.gg: Dit is een grote community met allerlei handheldliefhebbers die geen enkele handheldaankondiging overslaat en bezoekers geregeld bijpraat over recente ontwikkelingen op deze markt.
- Retrododo: dit is eveneens een online platform waar retrogamenieuws centraal staat. De site is wat minder uitgebreid in het nieuwsaanbod, maar kan door de extra focus wellicht net bieden wat je zoekt, zodat je niet overladen wordt met allerlei ontwikkelingen waar je mogelijk niet op zit te wachten.
- Verschillende YouTube-kanalen: tot slot kun je nog wat kanalen op YouTube opzoeken. Zelf volg ik Retrododo, Wulff Den (voor wat technische achtergrondinformatie), RetroHandhelds en RetroGameCorps.
Tot slot is het nog handig om te weten dat een aantal partijen, zoals Ayaneo en Ayn, hun retro handhelds via crowdfunding aanbiedt. Het voordeel is dat je de op deze manier verkochte apparaten vaak met wat korting kunt aanschaffen, voordat ze op de markt verschijnen. Zoals vaak bij crowdfunding kan het voorkomen dat een beloofde deadline niet wordt gehaald, maar ik heb zelf nog niet gezien dat het project dusdanig faalde dat ik mijn geld kwijt was. Andere merken verkopen rechtstreeks en via online winkels; daarbij zijn ook Nederlandse partijen actief op deze markt.